Publius Vergilius Maro

Aeneis

LIBER IX - lateinisch

Angriff der Rutuler auf das Lager. Nisus und Euryalus

lat. - dtsch. | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII

lateinisch: | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII

deutsch: | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII

Kompos.: | I-XII | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII

Eclog: | I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X


Klicken Sie, um zwischen Originaltext und Übersetzung zu wechseln, die (rot unterlegte) Verszahl an!

1	Atque ea diversa penitus dum parte geruntur, Irim de caelo misit Saturnia Iuno audacem ad Turnum. luco tum forte parentis Pilumni Turnus sacrata valle sedebat.
5	ad quem sic roseo Thaumantias ore locuta est: "Turne, quod optanti divum promittere nemo auderet, volvenda dies en attulit ultro. Aeneas urbe et sociis et classe relicta sceptra Palatini sedemque petit Euandri.
10	nec satis: extremas Corythi penetravit ad urbes Lydorumque manum, collectos armat agrestis. quid dubitas? nunc tempus equos, nunc poscere currus. rumpe moras omnis et turbata arripe castra." dixit, et in caelum paribus se sustulit alis
15	ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum. agnovit iuvenis duplicisque ad sidera palmas sustulit ac tali fugientem est voce secutus: "Iri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam detulit in terras? unde haec tam clara repente
20	tempestas? medium video discedere caelum palantisque polo stellas. sequor omina tanta, quisquis in arma vocas." et sic effatus ad undam processit summoque hausit de gurgite lymphas multa deos orans, oneravitque aethera votis.
25	Iamque omnis campis exercitus ibat apertis dives equum, dives pictai vestis et auri; Messapus primas acies, postrema coercent Tyrrhidae iuvenes, medio dux agmine Turnus: [vertitur arma tenens et toto vertice supra est.]
30	ceu septem surgens sedatis amnibus altus per tacitum Ganges aut pingui flumine Nilus cum refluit campis et iam se condidit alveo. hic subitam nigro glomerari pulvere nubem prospiciunt Teucri ac tenebras insurgere campis.
35	primus ab adversa conclamat mole Caicus: "quis globus, o cives, caligine volvitur atra? ferte citi ferrum, date tela, ascendite muros, hostis adest, heia!" ingenti clamore per omnis condunt se Teucri portas et moenia complent.
40	namque ita discedens praeceperat optimus armis Aeneas: si qua interea fortuna fuisset, neu struere auderent aciem neu credere campo; castra modo et tutos servarent aggere muros. ergo etsi conferre manum pudor iraque monstrat,
45	obiciunt portas tamen et praecepta facessunt, armatique cavis exspectant turribus hostem. Turnus, ut ante volans tardum praecesserat agmen viginti lectis equitum comitatus et urbi improvisus adest, maculis quem Thracius albis
50	portat equus cristaque tegit galea aurea rubra, "ecquis erit mecum, iuvenes, qui primus in hostem - ? en," ait et iaculum attorquens emittit in auras, principium pugnae, et campo sese arduus infert. clamorem excipiunt socii fremituque sequuntur
55	horrisono; Teucrum mirantur inertia corda, non aequo dare se campo, non obvia ferre arma viros, sed castra fovere. huc turbidus atque huc lustrat equo muros aditumque per avia quaerit. ac veluti pleno lupus insidiatus ovili
60	cum fremit ad caulas ventos perpessus et imbris nocte super media; tuti sub matribus agni balatum exercent, ille asper et improbus ira saevit in absentis; collecta fatigat edendi ex longo rabies et siccae sanguine fauces:
65	haud aliter Rutulo muros et castra tuenti ignescunt irae, duris dolor ossibus ardet. qua temptet ratione aditus, et quae via clausos excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum? classem, quae lateri castrorum adiuncta latebat,
70	aggeribus saeptam circum et fluvialibus undis, invadit sociosque incendia poscit ovantis atque manum pinu flagranti fervidus implet. tum vero incumbunt, urget praesentia Turni, atque omnis facibus pubes accingitur atris.
75	diripuere focos: piceum fert fumida lumen taeda et commixtam Volcanus ad astra favillam. Quis deus, o Musae, tam saeva incendia Teucris avertit? tantos ratibus quis depulit ignis? dicite: prisca fides facto, sed fama perennis.
80	tempore quo primum Phrygia formabat in Ida Aeneas classem et pelagi petere alta parabat, ipsa deum fertur genetrix Berecyntia magnum vocibus his adfata Iovem: "da, nate, petenti, quod tua cara parens domito te poscit Olympo.
85	pinea silva mihi multos dilecta per annos, lucus in arce fuit summa, quo sacra ferebant, nigranti picea trabibusque obscurus acernis. has ego Dardanio iuveni, cum classis egeret, laeta dedi; nunc sollicitam timor anxius angit.
90	solve metus atque hoc precibus sine posse parentem, ne cursu quassatae ullo neu turbine venti vincantur: prosit nostris in montibus ortas." filius huic contra, torquet qui sidera mundi: "o genetrix, quo fata vocas? aut quid petis istis?
95	mortaline manu factae immortale carinae fas habeant? certusque incerta pericula lustret Aeneas? cui tanta deo permissa potestas? immo, ubi defunctae finem portusque tenebunt Ausonios olim, quaecumque evaserit undis
100	Dardaniumque ducem Laurentia vexerit arva, mortalem eripiam formam magnique iubebo aequoris esse deas, qualis Nereia Doto et Galatea secant spumantem pectore pontum." dixerat idque ratum Stygii per flumina fratris,
105	per pice torrentis atraque voragine ripas adnuit, et totum nutu tremefecit Olympum. Ergo aderat promissa dies et tempora Parcae debita complerant, cum Turni iniuria Matrem admonuit ratibus sacris depellere taedas.
110	hic primum nova lux oculis offulsit et ingens visus ab Aurora caelum transcurrere nimbus Idaeique chori; tum vox horrenda per auras excidit et Troum Rutulorumque agmina complet: "ne trepidate meas, Teucri, defendere navis
115	neve armate manus; maria ante exurere Turno quam sacras dabitur pinus. vos ite solutae, ite deae pelagi; genetrix iubet." et sua quaeque continuo puppes abrumpunt vincula ripis delphinumque modo demersis aequora rostris
120	ima petunt. hinc virgineae - mirabile monstrum - [quot prius aeratae steterant ad litora prorae] reddunt se totidem facies pontoque feruntur. Obstipuere animis Rutuli, conterritus ipse turbatis Messapus equis, cunctatur et amnis
125	rauca sonans revocatque pedem Tiberinus ab alto. at non audaci Turno fiducia cessit; ultro animos tollit dictis atque increpat ultro: "Troianos haec monstra petunt, his Iuppiter ipse auxilium solitum eripuit: non tela neque ignis
130	exspectant Rutulos. ergo maria invia Teucris, nec spes ulla fugae: rerum pars altera adempta est, terra autem in nostris manibus, tot milia gentes arma ferunt Italae. nil me fatalia terrent, si qua Phryges prae se iactant, responsa deorum;
135	sat fatis Venerique datum, tetigere quod arva fertilis Ausoniae Troes. sunt et mea contra fata mihi, ferro sceleratam exscindere gentem coniuge praerepta; nec solos tangit Atridas iste dolor, solisque licet capere arma Mycenis.
140	"sed periisse semel satis est": peccare fuisset ante satis, penitus modo non genus omne perosos femineum. quibus haec medii fiducia valli fossarumque morae, leti discrimina parva, dant animos; at non viderunt moenia Troiae
145	Neptuni fabricata manu considere in ignis? sed vos, o lecti, ferro qui scindere vallum apparat et mecum invadit trepidantia castra? non armis mihi Volcani, non mille carinis est opus in Teucros. addant se protinus omnes
150	Etrusci socios. tenebras et inertia furta Palladii caesis late custodibus arcis ne timeant, nec equi caeca condemur in alvo: luce palam certum est igni circumdare muros. haud sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasga
155	esse ferant, decimum quos distulit Hector in annum. nunc adeo, melior quoniam pars acta diei, quod superest, laeti bene gestis corpora rebus procurate, viri, et pugnam sperate parari." interea vigilum excubiis obsidere portas
160	cura datur Messapo et moenia cingere flammis. bis septem Rutuli muros qui milite servent delecti, ast illos centeni quemque sequuntur purpurei cristis iuvenes auroque corusci. discurrunt variantque vices, fusique per herbam
165	indulgent vino et vertunt crateras aënos. conlucent ignes, noctem custodia ducit insomnem ludo. Haec super e vallo prospectant Troes et armis alta tenent, nec non trepidi formidine portas
170	explorant pontisque et propugnacula iungunt, tela gerunt. instat Mnestheus acerque Serestus, quos pater Aeneas, si quando adversa vocarent, rectores iuvenum et rerum dedit esse magistros. omnis per muros legio sortita periclum
175	excubat exercetque vices, quod cuique tuendum est. Nisus erat portae custos, acerrimus armis, Hyrtacides, comitem Aeneae quem miserat Ida venatrix iaculo celerem levibusque sagittis, et iuxta comes Euryalus, quo pulchrior alter
180	non fuit Aeneadum Troiana neque induit arma, ora puer prima signans intonsa iuventa. his amor unus erat pariterque in bella ruebant; tum quoque communi portam statione tenebant. Nisus ait: "dine hunc ardorem mentibus addunt,
185	Euryale, an sua cuique deus fit dira cupido? aut pugnam aut aliquid iamdudum invadere magnum mens agitat mihi, nec placida contenta quiete est. cernis quae Rutulos habeat fiducia rerum: lumina rara micant, somno vinoque soluti
190	procubuere, silent late loca. percipe porro quid dubitem et quae nunc animo sententia surgat. Aenean acciri omnes, populusque patresque, exposcunt, mittique viros qui certa reportent. si tibi quae posco promittunt - nam mihi facti
195	fama sat est -, tumulo videor reperire sub illo posse viam ad muros et moenia Pallantea." obstipuit magno laudum percussus amore Euryalus, simul his ardentem adfatur amicum: "mene igitur socium summis adiungere rebus,
200	Nise, fugis? solum te in tanta pericula mittam? non ita me genitor, bellis adsuetus Opheltes, Argolicum terrorem inter Troiaeque labores sublatum erudiit, nec tecum talia gessi magnanimum Aenean et fata extrema secutus:
205	est hic, est animus lucis contemptor et istum qui vita bene credat emi, quo tendis, honorem." Nisus ad haec: "equidem de te nil tale verebar, nec fas; non ita me referat tibi magnus ovantem Iuppiter aut quicumque oculis haec aspicit aequis.
210	sed si quis, quae multa vides discrimine tali, si quis in adversum rapiat casusve deusve, te superesse velim, tua vita dignior aetas. sit qui me raptum pugna pretiove redemptum mandet humo, solita aut si qua id Fortuna vetabit,
215	absenti ferat inferias decoretque sepulcro. neu matri miserae tanti sim causa doloris, quae te sola, puer, multis e matribus ausa persequitur, magni nec moenia curat Acestae." ille autem: "causas nequiquam nectis inanis
220	nec mea iam mutata loco sententia cedit. acceleremus" ait, vigiles simul excitat. illi succedunt servantque vices; statione relicta ipse comes Niso graditur regemque requirunt. Cetera per terras omnis animalia somno
225	laxabant curas et corda oblita laborum: ductores Teucrum primi, delecta iuventus, consilium summis regni de rebus habebant, quid facerent quisve Aeneae iam nuntius esset. stant longis adnixi hastis et scuta tenentes
230	castrorum et campi medio. tum Nisus et una Euryalus confestim alacres admittier orant: rem magnam pretiumque morae fore. primus Iulus accepit trepidos ac Nisum dicere iussit. tum sic Hyrtacides: "audite o mentibus aequis
235	Aeneadae, neve haec nostris spectentur ab annis quae ferimus. Rutuli somno vinoque soluti conticuere. locum insidiis conspeximus ipsi, qui patet in bivio portae quae proxima ponto. interrupti ignes aterque ad sidera fumus
240	erigitur. si fortuna permittitis uti quaesitum Aenean et moenia Pallantea, mox hic cum spoliis ingenti caede peracta adfore cernetis. nec nos via fallit euntis: vidimus obscuris primam sub vallibus urbem
245	venatu adsiduo et totum cognovimus amnem." hic annis gravis atque animi maturus Aletes: "di patrii, quorum semper sub numine Troia est, non tamen omnino Teucros delere paratis, cum talis animos iuvenum et tam certa tulistis
250	pectora." sic memorans umeros dextrasque tenebat amborum et vultum lacrimis atque ora rigabat. "quae vobis, quae digna, viri, pro laudibus istis praemia posse rear solvi? pulcherrima primum di moresque dabunt vestri: tum cetera reddet
255	actutum pius Aeneas atque integer aevi Ascanius meriti tanti non immemor umquam." "immo ego vos, cui sola salus genitore reducto," excipit Ascanius "per magnos, Nise, penatis Assaracique larem et canae penetralia Vestae
260	obtestor, quaecumque mihi fortuna fidesque est, in vestris pono gremiis. revocate parentem, reddite conspectum; nihil illo triste recepto. bina dabo argento perfecta atque aspera signis pocula, devicta genitor quae cepit Arisba,
265	et tripodas geminos, auri duo magna talenta, cratera antiquum quem dat Sidonia Dido. si vero capere Italiam sceptrisque potiri contigerit victori et praedae dicere sortem, vidisti, quo Turnus equo, quibus ibat in armis
270	aureus; ipsum illum, clipeum cristasque rubentis excipiam sorti, iam nunc tua praemia, Nise. praeterea bis sex genitor lectissima matrum corpora captivosque dabit suaque omnibus arma, insuper his campi quod rex habet ipse Latinus.
275	te vero, mea quem spatiis propioribus aetas insequitur, venerande puer, iam pectore toto accipio et comitem casus complector in omnis. nulla meis sine te quaeretur gloria rebus: seu pacem seu bella geram, tibi maxima rerum
280	verborumque fides." contra quem talia fatur Euryalus: "me nulla dies tam fortibus ausis dissimilem arguerit; tantum fortuna secunda haud adversa cadat. sed te super omnia dona unum oro: genetrix Priami de gente vetusta
285	est mihi, quam miseram tenuit non Ilia tellus mecum excedentem, non moenia regis Acestae. hanc ego nunc ignaram huius quodcumque pericli inque salutatam linquo - nox et tua testis dextera -, quod nequeam lacrimas perferre parentis.
290	at tu, oro, solare inopem et succurre relictae. hanc sine me spem ferre tui, audentior ibo in casus omnis." percussa mente dedere Dardanidae lacrimas, ante omnis pulcher Iulus, atque animum patriae strinxit pietatis imago.
295	tum sic effatur: "sponde digna tuis ingentibus omnia coeptis. namque erit ista mihi genetrix nomenque Creusae solum defuerit, nec partum gratia talem parva manet. casus factum quicumque sequentur,
300	per caput hoc iuro, per quod pater ante solebat: quae tibi polliceor reduci rebusque secundis, haec eadem matrique tuae generique manebunt." sic ait inlacrimans; umero simul exuit ensem auratum, mira quem fecerat arte Lycaon
305	Cnosius atque habilem vagina aptarat eburna. dat Niso Mnestheus pellem horrentisque leonis exuvias, galeam fidus permutat Aletes. protinus armati incedunt; quos omnis euntis primorum manus ad portas, iuvenumque senumque,
310	prosequitur votis. nec non et pulcher Iulus, ante annos animumque gerens curamque virilem, multa patri mandata dabat portanda; sed aurae omnia discerpunt et nubibus inrita donant. Egressi superant fossas noctisque per umbram
315	castra inimica petunt, multis tamen ante futuri exitio. passim somno vinoque per herbam corpora fusa vident, arrectos litore currus, inter lora rotasque viros, simul arma iacere, vina simul. prior Hyrtacides sic ore locutus:
320	"Euryale, audendum dextra: nunc ipsa vocat res. hac iter est. tu, ne qua manus se attollere nobis a tergo possit, custodi et consule longe; haec ego vasta dabo et lato te limite ducam." sic memorat vocemque premit, simul ense superbum
325	Rhamnetem adgreditur, qui forte tapetibus altis exstructus toto proflabat pectore somnum, rex idem et regi Turno gratissimus augur, sed non augurio potuit depellere pestem. tris iuxta famulos temere inter tela iacentis
330	armigerumque Remi premit aurigamque sub ipsis nactus equis ferroque secat pendentia colla. tum caput ipsi aufert domino truncumque relinquit sanguine singultantem; atro tepefacta cruore terra torique madent. nec non Lamyrumque Lamumque
335	et iuvenem Serranum, illa qui plurima nocte luserat, insignis facie, multoque iacebat membra deo victus - felix, si protinus illum aequasset nocti ludum in lucemque tulisset: impastus ceu plena leo per ovilia turbans
340	- suadet enim vesana fames - manditque trahitque molle pecus mutumque metu, fremit ore cruento. nec minor Euryali caedes; incensus et ipse perfurit ac multam in medio sine nomine plebem, Fadumque Herbesumque subit Rhoetumque Abarimque
345	ignaros; Rhoetum vigilantem et cuncta videntem, sed magnum metuens se post cratera tegebat. pectore in adverso totum cui comminus ensem condidit adsurgenti et multa morte recepit. purpuream vomit ille animam et cum sanguine mixta
350	vina refert moriens, hic furto fervidus instat. iamque ad Messapi socios tendebat; ibi ignem deficere extremum et religatos rite videbat carpere gramen equos, breviter cum talia Nisus - sensit enim nimia caede atque cupidine ferri -
355	"absistamus" ait, "nam lux inimica propinquat. poenarum exhaustum satis est, via facta per hostis." multa virum solido argento perfecta relinquunt armaque craterasque simul pulchrosque tapetas. Euryalus phaleras Rhamnetis et aurea bullis
360	cingula, Tiburti Remulo ditissimus olim quae mittit dona, hospitio cum iungeret absens, Caedicus; ille suo moriens dat habere nepoti; - post mortem bello Rutuli pugnaque potiti -: haec rapit atque umeris nequiquam fortibus aptat.
365	tum galeam Messapi habilem cristisque decoram induit. excedunt castris et tuta capessunt. Interea praemissi equites ex urbe Latina, cetera dum legio campis instructa moratur, ibant et Turno regi responsa ferebant,
370	ter centum, scutati omnes, Volcente magistro. iamque propinquabant castris murosque subibant cum procul hos laevo flectentis limite cernunt, et galea Euryalum sublustri noctis in umbra prodidit immemorem radiisque adversa refulsit.
375	haud temere est visum. conclamat ab agmine Volcens: "state, viri. quae causa viae? quive estis in armis? quove tenetis iter?" nihil illi tendere contra, sed celerare fugam in silvas et fidere nocti. obiciunt equites sese ad divortia nota
380	hinc atque hinc, omnemque aditum custode coronant. silva fuit late dumis atque ilice nigra horrida, quam densi complerant undique sentes; rara per occultos lucebat semita callis. Euryalum tenebrae ramorum onerosaque praeda
385	impediunt, fallitque timor regione viarum. Nisus abit; iamque imprudens evaserat hostis atque locos qui post Albae de nomine dicti Albani, tum rex stabula alta Latinus habebat, ut stetit et frustra absentem respexit amicum:
390	"Euryale infelix, qua te regione reliqui? quave sequar?" rursus perplexum iter omne revolvens fallacis silvae simul et vestigia retro observata legit dumisque silentibus errat. audit equos, audit strepitus et signa sequentum;
395	nec longum in medio tempus, cum clamor ad auris pervenit ac videt Euryalum, quem iam manus omnis fraude loci et noctis, subito turbante tumultu, oppressum rapit et conantem plurima frustra. quid faciat? qua vi iuvenem, quibus audeat armis
400	eripere? an sese medios moriturus in enses inferat et pulchram properet per vulnera mortem? ocius adducto torquet hastile lacerto suspiciens altam Lunam et sic voce precatur: "tu, dea, tu praesens nostro succurre labori,
405	astrorum decus et nemorum Latonia custos. si qua tuis umquam pro me pater Hyrtacus aris dona tulit, si qua ipse meis venatibus auxi suspendive tholo aut sacra ad fastigia fixi, hunc sine me turbare globum et rege tela per auras."
410	dixerat et toto conixus corpore ferrum conicit. hasta volans noctis diverberat umbras et venit aversi in tergum Sulmonis ibique frangitur, ac fisso transit praecordia ligno. volvitur ille vomens calidum de pectore flumen
415	frigidus et longis singultibus ilia pulsat. diversi circumspiciunt. hoc acrior idem ecce aliud summa telum librabat ab aure. dum trepidant, it hasta Tago per tempus utrumque stridens traiectoque haesit tepefacta cerebro.
420	saevit atrox Volcens nec teli conspicit usquam auctorem nec quo se ardens immittere possit. "tu tamen interea calido mihi sanguine poenas persolves amborum" inquit; simul ense recluso ibat in Euryalum. tum vero exterritus, amens,
425	conclamat Nisus nec se celare tenebris amplius aut tantum potuit perferre dolorem: "me, me, adsum qui feci, in me convertite ferrum, o Rutuli! mea fraus omnis, nihil iste nec ausus nec potuit; caelum hoc et conscia sidera testor;
430	tantum infelicem nimium dilexit amicum." talia dicta dabat, sed viribus ensis adactus transadigit costas et candida pectora rumpit. volvitur Euryalus leto, pulchrosque per artus it cruor inque umeros cervix conlapsa recumbit:
435	purpureus veluti cum flos succisus aratro languescit moriens, lassove papavera collo demisere caput pluvia cum forte gravantur. at Nisus ruit in medios solumque per omnis Volcentem petit, in solo Volcente moratur.
440	quem circum glomerati hostes hinc comminus atque hinc proturbant. instat non setius ac rotat ensem fulmineum, donec Rutuli clamantis in ore condidit adverso et moriens animam abstulit hosti. tum super exanimum sese proiecit amicum
445	confossus, placidaque ibi demum morte quievit. Fortunati ambo! si quid mea carmina possunt, nulla dies umquam memori vos eximet aevo, dum domus Aeneae Capitoli immobile saxum accolet imperiumque pater Romanus habebit.
450	Victores praeda Rutuli spoliisque potiti Volcentem exanimum flentes in castra ferebant. nec minor in castris luctus Rhamnete reperto exsangui et primis una tot caede peremptis, Serranoque Numaque. ingens concursus ad ipsa
455	corpora seminecisque viros, tepidaque recentem caede locum et pleno spumantis sanguine rivos. agnoscunt spolia inter se galeamque nitentem Messapi et multo phaleras sudore receptas. Et iam prima novo spargebat lumine terras
460	Tithoni croceum linquens Aurora cubile. iam sole infuso, iam rebus luce retectis Turnus in arma viros armis circumdatus ipse suscitat: aeratasque acies in proelia cogunt, quisque suos, variisque acuunt rumoribus iras.
465	quin ipsa arrectis - visu miserabile - in hastis praefigunt capita et multo clamore sequuntur Euryali et Nisi. Aeneadae duri murorum in parte sinistra opposuere aciem - nam dextera cingitur amni -,
470	ingentisque tenent fossas et turribus altis stant maesti; simul ora virum praefixa movebant nota nimis miseris atroque fluentia tabo. Interea pavidam volitans pennata per urbem nuntia Fama ruit matrisque adlabitur auris
475	Euryali. at subitus miserae calor ossa reliquit, excussi manibus radii revolutaque pensa. evolat infelix et femineo ululatu scissa comam muros amens atque agmina cursu prima petit, non illa virum, non illa pericli
480	telorumque memor, caelum dehinc questibus implet: "hunc ego te, Euryale, aspicio? tune ille senectae sera meae requies, potuisti linquere solam, crudelis? nec te sub tanta pericula missum adfari extremum miserae data copia matri?
485	heu, terra ignota canibus data praeda Latinis alitibusque iaces! nec te tua funere mater produxi pressive oculos aut vulnera lavi, veste tegens tibi quam noctes festina diesque urgebam, et tela curas solabar anilis.
490	quo sequar? aut quae nunc artus avulsaque membra et funus lacerum tellus habet? hoc mihi de te, nate, refers? hoc sum terraque marique secuta? figite me, si qua est pietas, in me omnia tela conicite, o Rutuli, me primam absumite ferro;
495	aut tu, magne pater divum, miserere, tuoque invisum hoc detrude caput sub Tartara telo, quando aliter nequeo crudelem abrumpere vitam." hoc fletu concussi animi, maestusque per omnis it gemitus, torpent infractae ad proelia vires.
500	illam incendentem luctus Idaeus et Actor Ilionei monitu et multum lacrimantis Iuli corripiunt interque manus sub tecta reponunt. At tuba terribilem sonitum procul aere canoro increpuit, sequitur clamor caelumque remugit.
505	accelerant acta pariter testudine Volsci et fossas implere parant ac vellere vallum; quaerunt pars aditum et scalis ascendere muros, qua rara est acies interlucetque corona non tam spissa viris. telorum effundere contra
510	omne genus Teucri ac duris detrudere contis, adsueti longo muros defendere bello. saxa quoque infesto volvebant pondere, si qua possent tectam aciem perrumpere, cum tamen omnis ferre iuvet subter densa testudine casus.
515	nec iam sufficiunt. nam qua globus imminet ingens, immanem Teucri molem volvuntque ruuntque, quae stravit Rutulos late armorumque resolvit tegmina. nec curant caeco contendere Marte amplius audaces Rutuli, sed pellere vallo
520	missilibus certant. parte alia horrendus visu quassabat Etruscam pinum et fumiferos infert Mezentius ignis; at Messapus equum domitor, Neptunia proles, rescindit vallum et scalas in moenia poscit.
525	Vos, o Calliope, precor, aspirate canenti quas ibi tum ferro strages, quae funera Turnus ediderit, quem quisque virum demiserit Orco, et mecum ingentis oras evolvite belli. [et meministis enim, divae, et memorare potestis.]
530	Turris erat vasto suspectu et pontibus altis, opportuna loco, summis quam viribus omnes expugnare Itali summaque evertere opum vi certabant, Troes contra defendere saxis perque cavas densi tela intorquere fenestras.
535	princeps ardentem coniecit lampada Turnus et flammam adfixit lateri, quae plurima vento corripuit tabulas et postibus haesit adesis. turbati trepidare intus frustraque malorum velle fugam. dum se glomerant retroque residunt
540	in partem quae peste caret, tum pondere turris procubuit subito et caelum tonat omne fragore. semineces ad terram immani mole secuta confixique suis telis et pectora duro transfossi ligno veniunt. vix unus Helenor
545	et Lycus elapsi; quorum primaevus Helenor, Maeonio regi quem serva Licymnia furtim sustulerat vetitisque ad Troiam miserat armis, ense levis nudo parmaque inglorius alba. isque ubi se Turni media inter milia vidit,
550	hinc acies atque hinc acies astare Latinas, ut fera, quae densa venantum saepta corona contra tela furit seseque haud nescia morti inicit et saltu supra venabula fertur - haud aliter iuvenis medios moriturus in hostis
555	inruit et qua tela videt densissima tendit. at pedibus longe melior Lycus inter et hostis inter et arma fuga muros tenet, altaque certat prendere tecta manu sociumque attingere dextras. quem Turnus pariter cursu teloque secutus
560	increpat his victor: "nostrasne evadere, demens, sperasti te posse manus?" simul arripit ipsum pendentem et magna muri cum parte revellit: qualis ubi aut leporem aut candenti corpore cycnum sustulit alta petens pedibus Iovis armiger uncis,
565	quaesitum aut matri multis balatibus agnum Martius a stabulis rapuit lupus. undique clamor tollitur: invadunt et fossas aggere complent, ardentis taedas alii ad fastigia iactant. Ilioneus saxo atque ingenti fragmine montis
570	Lucetium portae subeuntem ignisque ferentem, Emathiona Liger, Corynaeum sternit Asilas, hic iaculo bonus, hic longe fallente sagitta, Ortygium Caeneus, victorem Caenea Turnus, Turnus Ityn Cloniumque, Dioxippum Promolumque
575	et Sagarim et summis stantem pro turribus Idan, Privernum Capys. hunc primo levis hasta Themillae strinxerat, ille manum proiecto tegmine demens ad vulnus tulit; ergo alis adlapsa sagitta et laevo infixa est alte lateri, abditaque intus
580	spiramenta animae letali vulnere rupit. stabat in egregiis Arcentis filius armis pictus acu chlamydem et ferrugine clarus Hibera, insignis facie, genitor quem miserat Arcens eductum Martis luco Symaethia circum
585	flumina, pinguis ubi et placabilis ara Palici: stridentem fundam positis Mezentius hastis ipse ter adducta circum caput egit habena et media adversi liquefacto tempora plumbo diffidit ac multa porrectum extendit harena.
590	Tum primum bello celerem intendisse sagittam dicitur ante feras solitus terrere fugacis Ascanius, fortemque manu fudisse Numanum, cui Remulo cognomen erat, Turnique minorem germanam nuper thalamo sociatus habebat.
595	is primam ante aciem digna atque indigna relatu vociferans tumidusque novo praecordia regno ibat et ingentem sese clamore ferebat: "non pudet obsidione iterum valloque teneri, bis capti Phryges, et morti praetendere muros?
600	en qui nostra sibi bello conubia poscunt! quis deus Italiam, quae vos dementia adegit? non hic Atridae nec fandi fictor Ulixes: durum a stirpe genus natos ad flumina primum deferimus saevoque gelu duramus et undis;
605	venatu invigilant pueri silvasque fatigant, flectere ludus equos et spicula tendere cornu. at patiens operum parvoque adsueta iuventus aut rastris terram domat aut quatit oppida bello. omne aevum ferro teritur, versaque iuvencum
610	terga fatigamus hasta, nec tarda senectus debilitat viris animi mutatque vigorem: canitiem galea premimus, semperque recentis comportare iuvat praedas et vivere rapto. vobis picta croco et fulgenti murice vestis,
615	desidiae cordi, iuvat indulgere choreis, et tunicae manicas et habent redimicula mitrae. o vere Phrygiae, neque enim Phryges, ite per alta Dindyma, ubi adsuetis biforem dat tibia cantum. tympana vos buxusque vocat Berecyntia Matris
620	Idaeae; sinite arma viris et cedite ferro." Talia iactantem dictis ac dira canentem non tulit Ascanius, nervoque obversus equino contendit telum diversaque bracchia ducens constitit, ante Iovem supplex per vota precatus:
625	"Iuppiter omnipotens, audacibus adnue coeptis. ipse tibi ad tua templa feram sollemnia dona, et statuam ante aras aurata fronte iuvencum candentem pariterque caput cum matre ferentem, iam cornu petat et pedibus qui spargat harenam."
630	audiit et caeli genitor de parte serena intonuit laevum, sonat una fatifer arcus. effugit horrendum stridens adducta sagitta perque caput Remuli venit et cava tempora ferro traicit. "i, verbis virtutem inlude superbis!
635	bis capti Phryges haec Rutulis responsa remittunt": hoc tantum Ascanius. Teucri clamore sequuntur laetitiaque fremunt animosque ad sidera tollunt. Aetheria tum forte plaga crinitus Apollo desuper Ausonias acies urbemque videbat
640	nube sedens, atque his victorem adfatur Iulum: "macte nova virtute, puer, sic itur ad astra, dis genite et geniture deos. iure omnia bella gente sub Assaraci fato ventura resident, nec te Troia capit." simul haec effatus ab alto
645	aethere se mittit, spirantis dimovet auras Ascaniumque petit; forma tum vertitur oris antiquum in Buten. hic Dardanio Anchisae armiger ante fuit fidusque ad limina custos; tum comitem Ascanio pater addidit. ibat Apollo
650	omnia longaevo similis vocemque coloremque et crinis albos et saeva sonoribus arma, atque his ardentem dictis adfatur Iulum: "sit satis, Aenide, telis impune Numanum oppetiisse tuis. primam hanc tibi magnus Apollo
655	concedit laudem et paribus non invidet armis; cetera parce, puer, bello." sic orsus Apollo mortalis medio aspectus sermone reliquit et procul in tenuem ex oculis evanuit auram. agnovere deum proceres divinaque tela
660	Dardanidae pharetramque fuga sensere sonantem. ergo avidum pugnae dictis ac numine Phoebi Ascanium prohibent, ipsi in certamina rursus succedunt animasque in aperta pericula mittunt. it clamor totis per propugnacula muris,
665	intendunt acris arcus amentaque torquent. sternitur omne solum telis, tum scuta cavaeque dant sonitum flictu galeae, pugna aspera surgit: quantus ab occasu veniens pluvialibus Haedis verberat imber humum, quam multa grandine nimbi
670	in vada praecipitant, cum Iuppiter horridus Austris torquet aquosam hiemem et caelo cava nubila rumpit. Pandarus et Bitias, Idaeo Alcanore creti, quos Iovis eduxit luco silvestris Iaera abietibus iuvenes patriis et montibus aequos,
675	portam, quae ducis imperio commissa, recludunt freti armis, ultroque invitant moenibus hostem. ipsi intus dextra ac laeva pro turribus astant armati ferro et cristis capita alta corusci: quales aëriae liquentia flumina circum
680	sive Padi ripis Athesim seu propter amoenum consurgunt geminae quercus intonsaque caelo attollunt capita et sublimi vertice nutant. inrumpunt aditus Rutuli ut videre patentis: continuo Quercens et pulcher Aquiculus armis
685	et praeceps animi Tmarus et Mavortius Haemon agminibus totis aut versi terga dedere aut ipso portae posuere in limine vitam. tum magis increscunt animis discordibus irae, et iam collecti Troes glomerantur eodem
690	et conferre manum et procurrere longius audent. Ductori Turno diversa in parte furenti turbantique viros perfertur nuntius, hostem fervere caede nova et portas praebere patentis. deserit inceptum atque immani concitus ira
695	Dardaniam ruit ad portam fratresque superbos. et primum Antiphaten - is enim se primus agebat -, Thebana de matre nothum Sarpedonis alti, coniecto sternit iaculo: volat Itala cornus aëra per tenerum stomachoque infixa sub altum
700	pectus abit; reddit specus atri vulneris undam spumantem, et fixo ferrum in pulmone tepescit. tum Meropem atque Erymanta manu, tum sternit Aphidnum, tum Bitian ardentem oculis animisque frementem, non iaculo, neque enim iaculo vitam ille dedisset;
705	sed magnum stridens contorta phalarica venit fulminis acta modo, quam nec duo taurea terga nec duplici squama lorica fidelis et auro sustinuit; conlapsa ruunt immania membra, dat tellus gemitum et clipeum super intonat ingens.
710	talis in Euboico Baiarum litore quondam saxea pila cadit, magnis quam molibus ante constructam ponto iaciunt, sic illa ruinam prona trahit penitusque vadis inlisa recumbit; miscent se maria et nigrae attolluntur harenae,
715	tum sonitu Prochyta alta tremit durumque cubile Inarime Iovis imperiis imposta Typhoeo. Hic Mars armipotens animum virisque Latinis addidit et stimulos acris sub pectore vertit, immisitque Fugam Teucris atrumque Timorem.
720	undique conveniunt, quoniam data copia pugnae, bellatorque animo deus incidit. Pandarus, ut fuso germanum corpore cernit et quo sit fortuna loco, qui casus agat res, portam vi multa converso cardine torquet
725	obnixus latis umeris, multosque suorum moenibus exclusos duro in certamine linquit; ast alios secum includit recipitque ruentis, demens, qui Rutulum in medio non agmine regem viderit inrumpentem ultroque incluserit urbi,
730	immanem veluti pecora inter inertia tigrim. continuo nova lux oculis effulsit et arma horrendum sonuere, tremunt in vertice cristae sanguineae clipeoque micantia fulmina mittit. agnoscunt faciem invisam atque immania membra
735	turbati subito Aeneadae. tum Pandarus ingens emicat et mortis fraternae fervidus ira effatur: "non haec dotalis regia Amatae, nec muris cohibet patriis media Ardea Turnum. castra inimica vides, nulla hinc exire potestas."
740	olli subridens sedato pectore Turnus: "incipe, si qua animo virtus, et consere dextram, hic etiam inventum Priamo narrabis Achillem." dixerat. ille rudem nodis et cortice crudo intorquet summis adnixus viribus hastam;
745	excepere aurae, vulnus Saturnia Iuno detorsit veniens, portaeque infigitur hasta. "at non hoc telum, mea quod vi dextera versat, effugies, neque enim is teli nec vulneris auctor": sic ait, et sublatum alte consurgit in ensem
750	et mediam ferro gemina inter tempora frontem dividit impubisque immani vulnere malas. fit sonus, ingenti concussa est pondere tellus; conlapsos artus atque arma cruenta cerebro sternit humi moriens, atque illi partibus aequis
755	huc caput atque illuc umero ex utroque pependit. Diffugiunt versi trepida formidine Troes, et si continuo victorem ea cura subisset, rumpere claustra manu sociosque immittere portis, ultimus ille dies bello gentique fuisset.
760	sed furor ardentem caedisque insana cupido egit in adversos. principio Phalerim et succiso poplite Gygen excipit, hinc raptas fugientibus ingerit hastas in tergus, Iuno viris animumque ministrat.
765	addit Halyn comitem et confixa Phegea parma, ignaros deinde in muris Martemque cientis Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytanimque. Lyncea tendentem contra sociosque vocantem vibranti gladio conixus ab aggere dexter
770	occupat, huic uno deiectum comminus ictu cum galea longe iacuit caput. inde ferarum vastatorem Amycum, quo non felicior alter unguere tela manu ferrumque armare veneno, et Clytium Aeoliden et amicum Crethea Musis,
775	Crethea Musarum comitem, cui carmina semper et citharae cordi numerosque intendere nervis, semper equos atque arma virum pugnasque canebat. Tandem ductores audita caede suorum conveniunt Teucri, Mnestheus acerque Serestus,
780	palantisque vident socios hostemque receptum. et Mnestheus: "quo deinde fugam, quo tenditis?" inquit. "quos alios muros, quaeve ultra moenia habetis? unus homo et vestris, o cives, undique saeptus aggeribus tantas strages impune per urbem
785	ediderit? iuvenum primos tot miserit Orco? non infelicis patriae veterumque deorum et magni Aeneae, segnes, miseretque pudetque?" talibus accensi firmantur et agmine denso consistunt. Turnus paulatim excedere pugna
790	et fluvium petere ac partem quae cingitur unda. acrius hoc Teucri clamore incumbere magno et glomerare manum, ceu saevum turba leonem cum telis premit infensis; at territus ille, asper, acerba tuens, retro redit et neque terga
795	ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra ille quidem hoc cupiens potis est per tela virosque. haud aliter retro dubius vestigia Turnus improperata refert et mens exaestuat ira. quin etiam bis tum medios invaserat hostis,
800	bis confusa fuga per muros agmina vertit; sed manus e castris propere coit omnis in unum nec contra viris audet Saturnia Iuno sufficere; aëriam caelo nam Iuppiter Irim demisit germanae haud mollia iussa ferentem,
805	ni Turnus cedat Teucrorum moenibus altis. ergo nec clipeo iuvenis subsistere tantum nec dextra valet, iniectis sic undique telis obruitur. strepit adsiduo cava tempora circum tinnitu galea et saxis solida aera fatiscunt
810	discussaeque iubae, capiti nec sufficit umbo ictibus; ingeminant hastis et Troes et ipse fulmineus Mnestheus. tum toto corpore sudor liquitur et piceum - nec respirare potestas - flumen agit, fessos quatit aeger anhelitus artus.
815	tum demum praeceps saltu sese omnibus armis in fluvium dedit. ille suo cum gurgite flavo accepit venientem ac mollibus extulit undis et laetum sociis abluta caede remisit.

Lateinisches Online-Wörterbuch.

Site-Suche:

Benutzerdefinierte Suche

- Letzte Aktualisierung: 13.06.2019 - 14:36