Caesar: de bello Gallico

 

 

1. Text (Caes.BG.4,1)

Caesar berichtet vom Jahr 55 v.Chr.:

Ea, quae secuta est, hieme, qui fuit annus Cn. Pompeio, M. Crasso consulibus, Usipetes Germani et item Tencteri magna multitudine hominum flumen Rhenum transierunt, non longe a mari, quo Rhenus influit. Causa transeundi fuit, quod a Suebis complures annos bello premebantur et agri cultura prohibebantur. Sueborum gens est longe maxima et bellicosissima Germanorum omnium. Hi centum pagos habere dicuntur, ex quibus quotannis singula milia armatorum bellandi causa educunt. Reliqui, qui domi manserunt, se atque illos alunt; hi rursus in vicem anno post in armis sunt, illi domi remanent. Sic neque agri cultura nec ratio atque usus belli intermittitur.

ea... hieme, qui fuit annus ... : in dem Winter ... , der in das Jahr ... fiel - Usipetes Germani et ... Tencteri: Germani hier adjektivisch gebraucht - singula milia: ā€˛je 1000 Mann - in vicem: ā€˛im Wechsel" - intermittere: ā€˛unterbrechen".

 

 

2. Text (Caes.BG.4,2)

Caesar berichtet über die Sueben:

Mercatoribus est aditus magis eo, ut, quae bello ceperint, quibus vendant, habeant, quam quo ullam rem ad se importari desiderent. Quin etiam iumentis, quibus maxime Galli delectantur quaeque impenso parant pretio, importatis non utuntur, sed quae sunt apud eos nata, parva atque deformia; haec cotidiana exercitatione, summi ut sint laboris, efficiunt. Equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus proeliantur, equosque eodem remanere vestigio assuefecerunt, ad quos se celeriter, cum est usus, recipiunt. Vinum omnino ad se importari non patiuntur, quod ea re ad laborem ferendum remollescere homines atque effeminari arbitrantur.

Aditus: sc. zu den Sueben - eo, ut: zu dem Zweck, dass - ut ... habeant: Stellen Sie um: ut habeant (homines), quibus vendant (ea), quae bello ceperint. - quo (= eo, quod): deswegen, weil - iumentum , i n.: h. Pferd - sed quae = sed iis (iumentis utuntur), quae - summi ut sint laboris: den ut-Satz nach efficiunt übersetzen! - labor, is m.: h. Ausdauer - vestigium i n.: h. Stelle - usus, us m.: h. Notwendigkeit - remollescere: schlapp werden.

 

3. Text (Caes.BG.4,4)

Caesar berichtet über die germanischen Usipeter und Tencterer:

Usipetes et Tencteri complures annos Sueborum vim sustinuerant, ad extremum tamen agris expulsi et multis locis Germaniae triennium vagati ad Rhenum pervenerunt, quas regiones Menapii incolebant. Hi ad utramque ripam fluminis agros, aedificia vi-cosque habebant; sed tantae multitudinis adventu perterriti ex iis aedificiis, quae trans flumen habuerant, demigraverant et cis Rhenum dispositis praesidiis Germanos transire prohibebant. Illi omnia experti, cum neque vi contendere propter inopiam navium neque clam transire propter custodias Menapiorum possent, reverti se in suas sedes regionesque simulaverunt.

Nach drei Tagen kehrten die Usipeter und Tenkterer in einer einzigen Nacht an den Rhein zurück und überraschten die Menapier, die wieder zu ihren rechtsrheinischen Wohnsitzen zurückgekehrt waren.

His interfectis navibusque eorum occupatis flumen transierunt.

ad extremum: zuletzt - Menapii, orum m.: keltische Belger - trans Rhenum: bezeichnet- vom Standpunkt des römischen Beobachters aus - das Gebiet am rechten Rheinufer: rechts des Rheines; cis Rhenum: bezeichnet daher das Gebiet am linken Rheinufer: links des Rheines. - vi contendere: (den Übergang) mit Gewalt erreichen.

 

4. Text (Caes.BG.4,12)

Caesar berichtet über ein Gefecht zwischen germanischen und römischen Reitern folgendes:

Hostes his resistentibus consuetudine sua ad pedes desiluerunt suffossisque equis compluribusque nostris deiectis reliquos in fugam coniecerunt. In eo proelio ex equitibus nostris interficiuntur quattuor et septuaginta, in his vir fortissimus Piso Aquitanus, amplissimo genere natus, cuius avus in civitate sua regnum obtinuerat amicus a senatu nostro appellatus. Hic cum fratri intercluso ab hostibus auxilium ferret, illum ex periculo eripuit, ipse equo vulnerato deiectus, quoad potuit, fortissime restitit; cum circumventus multis vulneribus acceptis cecidisset atque id frater, qui iam proelio excesserat, procul animadvertisset, incitato equo se hostibus obtulit atque item interfectus est.

his: sc. die römischen Reiter - desiluerunt: sc. von ihren Pferden - suffodere: von unten durchbohren - amplus, a, um: bedeutend, angesehen - amicus sc. populi Romani: ein Ehrentitel, vom römischen Senat einflußreichen Männern fremder Völker verliehen. - equum incitare: dem Pferd die Sporen geben - se offerre: sich entgegenwerfen.

 

5. Text (Caes.BG.4,16a)

Germanen hatten den Niederrhein überquert und waren in Gallien eingedrungen, um sich dort niederzulassen. Da Caesar befürchtete, dass durch sie der Widerstand der Gallier geschürt werde, ging er gegen die Germanen vor und besiegte sie. Nur ein Teil ihrer Reiterei konnte sich über den Rhein retten. Er berichtet weiter:

Germanico bello confecto multis de causis Caesar statuit sibi Rhenum esse transeundum; quarum illa fuit iustissima, quod, cum videret Germanos tam facile impelli, ut in Galliam venirent, suis quoque rebus eos timere voluit, cum intellegerent et posse et audere populi Romani exercitum Rhenum transire.

Ein weiterer Grund für den geplanten Übergang war die Tatsache, dass ein Teil der germanischen Reiterei bei den germanischen Sugambrern rechts des Rheines Zuflucht gefunden hatten. Weiter heißt es:

Ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos, qui sibi Galliaeque bellum intulissent, sibi dederent, responderunt: Populi Romani imperium Rhenum finire; si se invito Germanos in Galliam transire non aequum existimaret, cur sui quicquam esse imperii aut potestatis trans Rhenum postularet?

Ad quos: sc. ad Sugambros - qui postularent, eos ... = qui postularent, (ut) eos ... sibi dederent - se invito: gegen seinen Willen - non aequum: erg. esse; davon abhängig ein A.c.I. - postulare (hier mit A.c.I. !): mit seiner Forderung behaupten - sui imperii aut potestatis esse: im Bereich seiner Befehls- oder Amtsgewalt liegen - trans Rhenum: h. rechts des Rheines (also im Gebiet der Germanen).

 

6. Text (Caes.BG.4,16b)

Als Caesars Plan, den Rhein zu überqueren, um die Germanen für immer von einem Übergriff auf gallisches Gebiet abzuschrecken, bekannt wurde, nahmen als einzige die germanischen Ubier Kontakt zu Caesar auf:

Ubii autem, qui uni ex Transrhenanis ad Caesarem legatos miserant, amicitiam fecerant, obsides dederant, magnopere orabant, ut sibi auxilium ferret, quod graviter a Suebis premerentur; vel, si id facere occupationibus rei publicae prohiberetur, exercitum modo Rhenum transportaret: id sibi ad praesens auxilium spemque reliqui temporis satis futurum. Tantum esse nomen atque opinionem eius exercitus Ariovisto pulso et hoc novissimo proelio facto etiam ad ultimas Germanorum nationes, ut opinione amicitiae populi Romani tuti esse possent. Navium magnam copiam ad transportandum exercitum pollicebantur.

Transrhenanus, i m.: die jenseits (rechts) des Rheins wohnenden Germanen - occupationes rei publicae: Staatsgeschäfte - modo: nur wenigstens - ad praesens: für den Augenblick - futurum: erg. esse - opinio, onis f.: (hohe) Meinung - novissimus, a, um: letzter; zur Sache: Caesar hatte die germanischen Usipeter und Tenkterer, die sich im linksrheinischen Gallien niederlassen wollten, besiegt und vertrieben.

 

7. Text (Caes.BG.4,20)

Caesars Plan, nach Britannien überzusetzen:

Exigua parte aetatis reliqua Caesar, etsi in his locis, quod omnis Gallia ad septentriones vergit, maturae sunt hiemes, tamen in Britanniam proficisci contendit, quod omnibus fere Gallicis bellis hostibus nostris inde subministrata esse auxilia intellegebat et, etsi tempus ad bellum gerendum deficeret, tamen magno sibi usui fore arbitrabatur, si modo insulam adisset, genus hominum perspexisset, loca, portus, aditus cognovisset; quae omnia fere Gallis erant ignota. Neque enim temere praeter mercatores illo adit quisquam, neque his ipsis quicquam praeter oram maritimam atque eas regiones, quae sunt contra Galliam, notum est.

Exigua parte ... reliqua: abl. abs. - septentriones, um m.: Norden - maturus, a, um: frühzeitig, vorzeitig - subministrare: zuschicken - aditus, us m.: h. Anlegestelle - temere adv.: h. ohne Grund - illo: adv. des Ortes - contra + Akk.: gegenüber.

 

8. Text (Caes. BG.4,21)

Caesars Plan, nach Britannien überzusetzen, wird bekannt:

Interim consilio eius cognito et per mercatores perlato ad Britannos a compluribus eius insulae civitatibus ad eum legati veniunt, qui polliceantur obsides dare atque imperio populi Romani obtemperare. Quibus auditis liberaliter pollicitus hortatusque, ut in ea sententia permanerent, eos domum remittit et cum iis una Commium, quem ipse Atrebatibus superatis regem ibi constituerat, cuius et virtutem et consilium probabat et quem sibi fidelem esse arbitrabatur, cuiusque auctoritas in his regionibus magni habebatur, mittit. Huic imperat, quas possit, adeat civitates horteturque, ut populi Romani fidem sequantur, seque celeriter eo venturum nuntiet.

liberaliter adv.: freundlich - pollicitus: polliceri h. Versprechungen machen - domum: sc. in Britanniam - cum iis una = una cum iis - Atrebates, um m.: Die Atrebater hatten an dem Aufstand der Nervier (Belger) gegen Caesar (vgl. BG II) teilgenommen. - magni haberi: viel gelten, sehr geschätzt werden - Stellen Sie um: Huic imperat, (ut) adeat civitates, quas possit, horteturque ... - alicuius fidem sequi: sich in den Schutz jemandes stellen - seque = et se (sc. Caesarem) venturum (esse).

 

9. Text (Caes. BG.4,5)

Bei der Ankunft an der Küste Britanniens konnten Caesars Schiffe wegen ihrer Ausmaße nur in größerer Tiefe ankern, zudem erwarteten die Britannier die Römer schon in Schlachtordnung: Die römischen Soldaten hätten also bewaffnet von den Schiffen springen, im Wasser Halt finden und mit den Feinden kämpfen müssen. Caesar berichtet:

At nostris militibus cunctantibus maxime propter altitudinem maris, is, qui decimae legionis aquilam ferebat, obtestatus deos, ut ea res legioni feliciter eveniret: ā€˛desilite", inquit, ā€˛commilitones, nisi vultis aquilam hostibus prodere; ego certe meum rei publicae atque imperatori officium praestitero." Hoc cum voce magna dixisset, se ex navi proiecit atque in hostes aquilam ferre coepit. Tum nostri cohortati inter se, ne tantum dedecus admitteretur, universi ex navi desiluerunt. Hos item ex proximis primi cum conspexissent, subsecuti hostibus appropinquaverunt.

maxime: vor allem - alicui officium praestare: gegenüber jemandem seine Pflicht erfüllen.

 

10. Text (Caes. BG.4,29)

Die römischen Soldaten erleben Flut und Sturm an der Küste Britanniens und die Folgen davon:

Eadem nocte accidit, ut esset luna plena, qui dies maritimos aestus maximos in Oceano efficere consuevit, nostrisque id erat incognitum. Ita uno tempore et naves longas, quibus Caesar exercitum transportandum curaverat quasque in aridum subduxerat, aestus complebat, et naves onerarias, quae ad ancoras erant deligatae, tem-pestas afflictabat, neque ulla nostris facultas aut administrandi aut auxiliandi dabatur. Compluribus navibus fractis reliquae cum essent funibus, ancoris reliquisque armamentis amissis ad navigandum inutiles, magna, id quod necesse erat accidere, totius exercitus perturbatio facta est.

qui dies = dies, qui - maritimus aestus maximus: ā€˛die Springflut" - navis longa, navis longae f.: Kriegsschiff - navis oneraria: Lastschiff - administrare: h. eingreifen - funis, is m.: Seil, Tau - armamentum, i n.: Takelwerk, Segel

 

11. Text (Caes. BG.4,30)

Caesars Flotte war vor der Küste Britanniens durch Flut und Sturm stark beschädigt worden. Die Stammesfürsten Britanniens, die sich nach ihrer Niederlage bei Caesar eingefunden und ihre Kapitulation ausgesprochen hatten, besannen sich neu:

Quibus rebus cognitis principes Britanniae, qui post proelium ad Caesarem convenerant, inter se sunt collocuti. Cum et equites et naves et frumentum Romanis deesse intellegerent et paucitatem militum ex castrorum exiguitate cognoscerent, quae hoc erant etiam angustiora, quod sine impedimentis Caesar legiones transportaverat, optimum factu esse duxerunt rebellione facta frumento commeatuque nostros prohibere et rem in hiemem producere: his superatis aut reditu interclusis neminem postea belli inferendi causa in Britanniam transiturum confidebant. Itaque rursus coniuratione facta paulatim ex castris discedere ac suos clam ex agris deducere coeperunt.

res (Nom.Pl.): h. Schwierigkeiten (der Römer) - exiguitas, atis f.: geringe Ausdehnung - hoc ..., quod: um so ..., als - optimum factu est: es ist das Beste (zu tun) - in hiemem producere: bis in den Winter hineinziehen - his: gemeint sind die römischen Truppen - transiturum: sc. esse.

 

12. Text (Caes. BG.4,31)

Caesars Flotte war vor der Küste Britanniens durch Flut und Sturm stark beschädigt worden. Daraufhin planten die Stammesfürsten Britanniens trotz Niederlage und Kapitulation insgeheim, die Kampfhandlungen gegen die Römer wieder aufzunehmen. Caesar berichtet weiter:

At Caesar, etsi nondum eorum consilia cognoverat, tamen et ex eventu navium suarum et ex eo, quod obsides dare intermiserant, fore id, quod accidit, suspicabatur. Itaque ad omnes casus subsidia comparabat. Nam et frumentum ex agris cotidie in castra conferebat et, quae gravissime afflictae erant naves, earum materia atque aere ad reliquas reficiendas utebatur et, quae ad eas res erant usui, ex continenti comparari iubebat. Itaque cum summo studio a militibus administraretur, XII navibus amissis, ut reliquis navigari satis commode posset, effecit.

ex eo, quod: aus dem Umstand, dass - obsides dare: die Stämme Britanniens mussten, als Folge ihrer Niederlage, den Römern eine große Anzahl Geiseln stellen. - subsidia comparare: Vorkehrungen treffen - Stellen Sie um: materia atque aere earum navium, quae ... afflictae erant, ... utebatur - affligere: beschädigen - Vor: quae ad eas res usui erant: erg. ea - administrare: h. die Arbeit ausführen - efficere, ut: es fertigbringen, dass

 

13. Text (Caes. BG.4,33)

Die Britannen benutzten beim Kampf den Streitwagen (essedum, i n.). Im folgenden beschreibt Caesar diese den Römern unbekannte Kampfweise:

Genus hoc est ex essedis pugnae: Primo per omnes partes perequitant et tela coniciunt atque ipso terrore equorum et strepitu rotarum ordines plerumque perturbant et, cum se inter equitum turmas insinuaverunt, ex essedis desiliunt et pedibus proeliantur. Aurigae interim paulum ex proelio excedunt atque ita currus collocant, ut, si illi a multitudine hostium premantur, expeditum ad suos receptum habeant. Ita mobilitatem equitum, stabilitatem peditum in proeliis praestant, ac tantum usu et cotidiana exercitatione efficiunt, ut in declivi loco incitatos equos sustinere et per temonem percurrere et in iugo insistere et se inde in currus citissime recipere consueverint.

ex essedis: von den Kampfwagen aus - perequitare: herumreiten, herumfahren - equorum (gen. subiectivus): h. verursacht von den - strepitus rotarum: das Getöse der Räder - ordines: sc. hostium - turma, ae f.: (Reiter)abteilung - se insinuare: sich hineindrängen - auriga, ae m.: Wagenlenker - illi: jene (Kämpfer, die vom Streitwagen herabgesprungen sind) - expeditus receptus: freier Rückzug - praestare: zeigen, beweisen - declivis, e: abschüssig - incitati equi: die galoppierenden Pferde - sustinere: h. zum Stehen bringen - per temonem: über die Deichsel - in iugo insistere: sich auf das Joch stellen - citissime (adv.): sehr schnell.

 

14. Text (Caes.BG.5,1)

Caesar weilte während seines Prokonsulates im Winter gewöhnlich in Oberitalien. Über seinen Aufenthalt im Winter 55/54 schreibt er u.a.:

Caesar conventibus Galliae citerioris peractis in Illyricum proficiscitur, quod a Pirustis finitimam partem provinciae incursionibus vastari audiebat. Eo cum venisset, civitatibus milites imperat certumque in locum convenire iubet. Qua re nuntiata Pirustae legatos ad eum mittunt, qui doceant nihil earum rerum publico factum consilio seque paratos esse demonstrent omnibus rationibus de iniuriis satisfacere. Percepta oratione eorum Caesar obsides imperat eosque ad certam diem adduci iubet; nisi ita fecerint, se bello civitatem persecuturum demonstrat. Iis ad diem adductis, ut imperaverat, arbitros inter civitates dat, qui litem aestiment poenamque constituant.

conventus agere: Gerichtstage abhalten - Illyricum, i n.: Illyrien (neben Gallia citerior und Gallia Narbonensis Caesar zur Verwaltung unterstellt) - Pirustae, arum m.: die Piruster (Bewohner im heutigen Nord-Albanien) - milites imperare: die Stellung von Soldaten befehlen - factum: sc. esse - omnibus rationibus: auf jede Art und Weise - persecuturum: sc. esse - ad diem (dictam): zum festgelegten Zeitpunkt - arbiter, tri m.: Schiedsrichter - litem aestimare: eine Strafsumme bestimmen - poena, ae f.: h. Entschudigung.

 

15. Text (Caes.BG.5,5)

Nachdem Caesar in Gallien für Ruhe gesorgt hatte, brach er zu seinem zweiten Feldzug nach Britannien auf:

His rebus constitutis Caesar ad portum Itium cum legationibus pervenit. Ibi cognoscit LX naves, quae in Meldis factae erant, tempestate reiectas cursum tenere non potu-isse atque eodem, unde erant profectae, revertisse; reliquas paratas ad navigandum atque omnibus rebus instructas invenit. Eodem equitatus totius Galliae convenit, numero milia quattuor, principesque ex omnibus civitatibus ; ex quibus perpaucos, quorum in se fidem perspexerat, relinquere in Gallia, reliquos obsidum loco secum ducere decreverat, quod, cum ipse abesset, motum Galliae verebatur. Erat una cum ceteris Dumnorix Haeduus. Hunc secum habere imprimis constituerat.

His rebus constitutis: mit diesen Worten fasst Caesar seine vorherigen Maßnahmen zusammen. - portus Itius: Hafen am Kanal - LX: sexaginta - Meldi, orum: belgischer Stamm - reliquas: sc. naves - loco + Gen.: an Stelle von, als - motus, us m.: Bewegung, Aufstand.

 

16. Text (Caes.BG.5,6a)

Caesar ließ sich bei seinem zweiten Feldzug nach Britannien von den führenden Männern fast aller gallischen Stämme begleiten, so auch von dem Haeduer Dumnorix.

Erat una cum ceteris Dumnorix Haeduus, de quo ante a nobis dictum est. Hunc secum habere imprimis constituerat, quod eum cupidum rerum novarum, cupidum imperii, magni animi, magnae inter Gallos auctoritatis cognoverat. Accedebat huc, quod in concilio Haeduorum Dumnorix dixerat sibi a Caesare regnum civitatis deferri; quod Haedui graviter ferebant neque recusandi aut deprecandi causa legatos ad Caesarem mittere audebant. Id factum ex suis hospitibus Caesar cognoverat. Ille omnibus primo precibus petere contendit, ut in Gallia relinqueretur, partim quod insuetus navigandi mare timeret, partim quod religionibus impediri se diceret.

una cum ceteris: sc. principibus Galliae - magni animi (gen. qual.): ehrgeizig - huc accedere: dazu kommen - graviter ferre aliquid: sich über etw. ärgern - recusare: ablehnen, zurückweisen - deprecari: sich verbitten - insuetus, a, um + Gen.: nicht gewöhnt an - religiones: h. religiöse Verpflichtungen.

 

17. Text (Caes.BG.5,6b)

Caesar verpflichtete die führenden Männer fast aller gallischen Stämme, ihn bei seinem zweiten Feldzug nach Britannien zu begleiten, so auch den Haeduer Dumnorix.

Ille omnibus primo precibus petere contendit, ut in Gallia relinqueretur, partim quod insuetus navigandi mare timeret, partim quod religionibus impediri se diceret. Postquam id obstinate sibi negari vidit, omni spe impetrandi adempta principes Galliae sollicitare, sevocare singulos hortarique coepit, ut in continenti remanerent: non sine causa fieri, ut Gallia omni nobilitate spoliaretur; id esse consilium Caesaris, ut, quos in conspectu Galliae interficere vereretur, hos omnes in Britanniam traductos necaret. Fidem reliquis interponere, ius iurandum poscere, ut, quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent. Haec a compluribus ad Caesarem deferebantur.

Ille: sc. Dumnorix - insuetus, a, um (+ Gen.): nicht gewöhnt an - religiones: religiöse Verpflichtungen - sollicitare: aufwiegeln - sevocare: beiseitenehmen - continens (terra): das Festland - interponere ... poscere: = interposuit ... poposcit (hist. Infinitive) - fidem interponere: sein Wort geben - ex usu esse: nützlich sein - deferre: berichten.

 

18. Text (Caes.BG.5,7)

Caesar verpflichtete die führenden Männer fast aller gallischen Stämme, ihn bei seinem zweiten Feldzug nach Britannien zu begleiten. Der Haeduer Dumnorix versuchte zunächst, sich dieser Verpflichtung zu entziehen, begann dann aber, während Caesar auf günstigen Wind für die Überfahrt wartete, die gallischen Führer aufzuwiegeln.

Qua re cognita Caesar coercendum atque deterrendum, quibuscumque rebus posset,

Dumnorigem statuebat et, quod longius eius amentiam progredi videbat, prospiciendum, ne quid sibi ac rei publicae nocere posset. Tandem idoneam nactus tempestatem milites equitesque conscendere naves iubet. At omnium animis impeditis Dumnorix cum equitibus Haeduorum a castris insciente Caesare domum discedere coepit. Qua re nuntiata Caesar intermissa profectione atque omnibus rebus postpositis magnam partem equitatus ad eum insequendum mittit retrahique imperat; si vim faciat neque pareat, interfici iubet.

coercendum ... deterrendum ... prospiciendum: erg. esse - impeditus, a, um: h. abgelenkt (durch das Einschiffen); omnium animis impeditis: abl. abs. - intermittere: unterbrechen.

 

19. Text (Caes.BG.5,20)

Während Caesars zweitem Britannienfeldzug war es trotz mehrerer Gefechte zwischen der

römischen Reiterei und den Streitwagenkämpfern des britannischen Führers Cassivellaunus

nicht zu einer Entscheidung gekommen. Caesar berichtet weiter:

Interim Trinovantes, prope firmissima earum regionum civitas, ex qua Mandubracius adulescens Caesaris fidem secutus ad eum in continentem venerat, (cuius pater in ea civitate regnum obtinuerat interfectusque erat a Cassivellauno, ipse fuga mortem vitaverat,) legatos ad Caesarem mittunt pollicenturque sese ei dedituros atque imperata facturos; petunt, ut Mandubracium ab iniuria Cassivellauni defendat atque in civitatem mittat, qui praesit imperiumque obtineat. His Caesar imperat obsides quadraginta frumentumque exercitui Mandubraciumque ad eos mittit. Illi imperata celeriter fecerunt. Trinovantibus defensis atque ab omni militum iniuria prohibitis Cenimagni, Segontiaci, Ancalites, Bibroci, Cassi legationibus missis se Caesari dedunt.

Trinovantes: Kelten nördlich der Themse - fidem alicuius sequi: sich in jemandes Schutz begeben - continens (terra): das Festland - dedituros ... facturos: erg. esse - obsides imperare: die Stellung von Geiseln verlangen - militum: sc. Romanorum - prohibere: h. schützen - Cenimagni ... Cassi: Kelten im SO Britanniens.

 

20. Text (Caes.BG.5,22)

Während Caesars zweitem Britannienfeldzug war es trotz einiger Gefechte zwischen der römischen Reiterei und den keltischen Streitwagenkämpfern des Cassivellaunus nicht zu einem entscheidenden Kampf gekommen; mehrere keltische Stämme hatten sich jedoch unter Caesars Schutz gestellt. Caesar berichtet weiter:

Cassivellaunus ad Cantium, quibus regionibus quattuor reges praeerant, nuntios mittit atque his imperat, ut coactis omnibus copiis castra navalia de improviso adoriantur atque oppugnent. Hi cum ad castra venissent, nostri eruptione facta, multis eorum interfectis, capto etiam nobili duce Lugotorige, suos incolumes reduxerunt.

Cassivellaunus hoc proelio nuntiato, tot detrimentis acceptis, vastatis finibus, maxime etiam permotus defectione civitatum, legatos de deditione ad Caesarem mittit. Caesar, cum constituisset hiemare in continenti propter repentinos Galliae motus neque multum aestatis superesset, obsides imperat et, quid in annos singulos vectigalis populo Romano Britannia penderet, constituit.

Cantium: heutige Grafschaft Kent - castra navalia: das Schiffslager (der Römer) - detrimentum, i n.: Verlust, Niederlage - defectio, onis f.: der Abfall - continens (terra): das Festland - repentinus motus (us m.): plötzlicher Aufstand - obsides imperare: die Stellung von Geiseln verlangen - quid ... vectigalis: wieviel (an) Abgaben (Steuern) - in annos singulos: jährlich.

 

21. Text (Caes.BG.5,37)

Im Jahr 54 v.Chr. griffen die belgischen Eburonen unter der Führung des Ambiorix das Winterlager der Legaten Sabinus und Cotta an. Ambiorix stellte die Römer vor die Wahl: freier Abzug oder erneuter Angriff im Bunde mit den anrückenden Germanen. Die Römer entschieden sich für den Abzug, wurden dabei jedoch von Ambiorix aus dem Hinterhalt angegriffen und eingekesselt. Sabinus bat um eine Unterredung mit Ambiorix, die dieser gewährte.

Sabinus, quos in praesentia tribunos militum circum se habebat, et primorum ordinum centuriones sequi iubet et, cum propius Ambiorigem accessisset, iussus arma abicere imperatum facit suisque, ut idem faciant, imperat. Interim, cum de condicionibus inter se agunt longiorque consulto sermo ab Ambiorige instituitur, paulatim circumventus interficitur. Tum vero suo more victoriam conclamant impetuque in nostros facto ordines perturbant. Ibi L. Cotta pugnans interficitur cum maxima parte militum. Reliqui se in castra recipiunt, unde erant egressi. Aegre usque ad noctem oppugnationem sustinent; nocte ad unum omnes desperata salute se ipsi interficiunt.

quos ... habebat = eos tribunos militum, quos ... habebat - in praesentia: im Augenblick- iussus: sc. ab Ambiorige - imperatum facere: den Befehl ausführen - longiorem sermonem instituere: die Unterredung in die Länge ziehen - consulto: absichtlich - victoriam conclamare: ā€˛Sieg" schreien - ordines: sc. der römischen Soldaten - aegre: mit Mühe - ad unum omnes: alle ohne Ausnahme.

 

22. Text (Caes.BG.5,38)

Im Herbst 54 v.Chr. haben die belgischen Eburonen unter der Führung des Ambiorix eine ganze Legion und fünf Kohorten und deren beide Legaten in eine Falle gelockt und vernichtend geschlagen.

Hac victoria sublatus Ambiorix statim cum equitatu in Atuatucos, qui erant eius regno finitimi, proficiscitur; neque noctem neque diem intermittit peditatumque se subsequi iubet. Re demonstrata Atuatucisque concitatis postero die in Nervios pervenit hortaturque, ne sui in perpetuum liberandi atque ulciscendi Romanos pro iis, quas acceperint, iniuriis occasionem dimittant: interfectos esse legatos duos magnamque partem exercitus interisse demonstrat; nihil esse negotii subito oppressam legionem, quae cum Cicerone hiemet, interfici; ad eam rem se profitetur adiutorem. Facile hac oratione Nerviis persuadet.

sublatus, a, um (+ Abl.): erhoben, stolz (auf) - intermittere: (den Gewaltritt) unterbrechen - concitare: aufwiegeln - occasionem dimittere: sich eine Gelegenheit entgehen lassen - in perpetuum: für immer - nihil negotii est: es ist keinerlei Schwierigkeit - opprimere: h. überfallen - quae cum Cicerone hiemet: Cicero befehligte das römische Winterlager im Gebiet der Nervier - se adiutorem profiteri: sich als Helfer anbieten.

 

23. Text (Caes.BG.5,39)

Im Herbst 54 v.Chr. haben die belgischen Eburonen unter der Führung des Ambiorix eine ganze römische Legion und deren beide Legaten in eine Falle gelockt und vernichtend geschlagen. Nach diesem Erfolg wiegelte Ambiorix die benachbarten Atuatucer und Nervier zur Erhebung gegen die im Gebiet der Nervier überwinternde Legion auf, die der Legat Q. Cicero befehligte.

Itaque confestim dimissis nuntiis ad Ceutrones, Grudios, Levacos, Pleumoxios, Geidumnos, qui omnes sub eorum imperio sunt, quam maximas possunt manus cogunt et de improviso ad Ciceronis hiberna advolant fama de Titurii morte nondum ad eum perlata. Huic quoque accidit, quod fuit necesse, ut nonnulli milites, qui lignationis munitionisque causa in silvas discessissent, repentino equitum adventu interciperentur. His circumventis magna manu Eburones, Nervii, Atuatuci atque horum omnium socii legionem oppugnare incipiunt. Nostri celeriter ad arma concurrunt, vallum conscendunt. Aegre is dies sustentatur.

confestim: sofort - Titurius: Q. Titurius Sabinus war einer der beiden Legaten, die dem Winterlager im Gebiet der Eburonen vorgestanden und im Kampf gegen Ambiorix den Tod gefunden hatten. - huic: sc. Ciceroni - lignatio, onis f.: Holzholen - munitio, onis f.: h. Schanzmaterial - intercipere: abfangen, aufgreifen - sustentare: aushalten, überstehen.

 

24. Text (Caes.BG.5,40)

Im Jahr 54 v.Chr. griffen die Eburonen, die bereits in ihrem eigenen Gebiet eine römische Legion und deren beide Legaten vernichtend geschlagen hatten, im Bund mit den Atuatucern und den Nerviern das römische Winterlager im Gebiet der Nervier, dem der Legat Q. Cicero vorstand, an. Mit Mühe hielten die Angegriffenen, die das Winterlager gerade erst bezogen und noch nicht ausreichend befestigt hatten, am ersten Tag den Angreifern stand.

Mittuntur ad Caesarem confestim a Cicerone litterae magnis propositis praemiis, si pertulissent; obsessis omnibus viis missi intercipiuntur. Noctu ex ea materia, quam munitionis causa comportaverant, turres admodum CXX excitantur; incredibili celeritate, quae deesse operi videbantur, perficiuntur. Hostes postero die multo maioribus copiis coactis castra oppugnant, fossam complent. A nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur. Hoc idem reliquis deinceps fit diebus. Nulla pars nocturni temporis ad laborem intermittitur; non aegris, non vulneratis facultas quietis datur. Ipse Cicero, cum tenuissima valetudine esset, ne nocturnum quidem sibi tempus ad quietem relinquebat.

confestim: unverzüglich - si pertulissent: als Subj. sind die Botengänger zu denken, als Akkusativobjekt ist litteras zu ergänzen. - intercipere: abfangen, aufgreifen - munitio, onis f.: Befestigung, Festungswerk - comportaverant: sc. die Römer - admodum: ungefähr - CXX centum viginti - excitare: aufrichten - operi deesse: an der Befestigungsanlage fehlen - deinceps: nacheinander - intermitti (Inf. Präs. Pass.): ungenutzt lassen - tenuis valetudo: schwache Gesundheit.

 

25. Text (Caes.BG.5,41)

Im Jahr 54 v.Chr. griffen die Eburonen, die bereits in ihrem Gebiet unter der Führung des Ambiorix eine römische Legion und deren beide Legaten Titurius und Cotta in eine Falle gelockt und dann vernichtend geschlagen hatten, im Bund mit den Nerviern das Winterlager des Q. Cicero, das im Gebiet der Nervier lag, an. Die Angegriffenen hielten nur mit großer Mühe den Angreifern stand.

Tum duces principesque Nerviorum, qui aliquem sermonis aditum causamque amicitiae cum Cicerone habebant, colloqui se velle dicunt. Facta potestate eadem, quae Ambiorix cum Titurio egerat, commemorant: omnem Galliam esse in armis; Germanos Rhenum transisse; Caesaris reliquorumque hiberna oppugnari; licere illis per se incolumibus ex hibernis discedere et, quascumque in partes velint, sine metu proficisci. Cicero ad haec unum modo respondet: non esse consuetudinem populi Romani accipere ab hoste armato condicionem.

sermonis aditus: h. die Möglichkeit zu einer Unterredung - causa amicitiae: h. freundschaftliche Beziehung - colloqui: sc. cum Cicerone - Germanos Rhenum transisse: nämlich zur Unterstützung der Eburonen und Nervier - illis: gemeint sind die römischen Soldaten dieses Winterlagers.

 

26. Text (Caes.BG.5,45)

Im Jahr 54 v.Chr. griffen die Eburonen im Bund mit den Nerviern das im Gebiet der Nervier liegende Winterlager des Q. Cicero an. Die Angegriffenen hielten nur mit großer Mühe den Angreifern stand.

Quanto erat in dies gravior atque asperior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur; quorum pars deprehensa in conspectu nostrorum militum cum cruciatu necabantur. Erat unus intus Nervius nomine Vertico, loco natus honesto, qui a prima obsidione ad Ciceronem perfugerat suamque ei fidem praestiterat. Hic servo spe libertatis magnisque persuadet praemiis, ut litteras ad Caesarem deferat. Has ille in iaculo illigatas effert et Gallus inter Gallos sine ulla suspicione versatus ad Caesarem pervenit. Ab eo de periculis Ciceronis legionisque cognoscitur.

Quanto ..., tanto = quo ..., eo; - in dies: von Tag zu Tag - intus adv.: im Lager - a prima obsidione: unmittelbar nach Beginn der Belagerung - in iaculo illigare: im (ausgehöhlten) Speer verstecken (w. anbinden) - Gallus: prädikativ!

 

27. Text (Caes.BG.5,42)

Im Jahr 54 v.Chr. griffen die Eburonen im Bund mit den benachbarten Nerviern das im Gebiet der Nervier liegende Winterlager des Q. Cicero an. Die Angegriffenen hielten nur mit großer Mühe den Angreifern stand. Erst nach mehreren Tagen erreichte ein Hilfegesuch Ciceros Caesar.

Caesar acceptis litteris hora circiter undecima diei statim nuntium in Bellovacos ad M. Crassum quaestorem mittit, cuius hiberna aberant ab eo milia passuum XXV; iubet media nocte legionem proficisci celeriterque ad se venire. Exit cum nuntio Crassus. Alterum ad C. Fabium legatum mittit, ut in Atrebatium fines legionem adducat, qua sibi iter faciendum sciebat. Scribit T. Labieno, si rei publicae commodo facere possit, cum legione ad fines Nerviorum veniat. Reliquam partem exercitus, quod paulo aberat longius, non putat arcessendam; equites circiter quadringentos ex proximis hibernis cogit.

Vorbemerkung: Caesar hatte im Herbst 54 v.Chr. wegen der (erntebedingten) schlechten Versorgungslage in Gallien sein Heer legionsweise auf mehr Stämme als sonst in Winterlager verteilen müssen.

XXV: viginti quinque - exit: sc. ex hibernis - alterum: erg. nuntium - C. Fabius: stand dem Winterlager im Land der Moriner (an der Nordsee) vor. - qua: wo - faciendum: erg. esse - T. Labienus überwinterte mit einer Legion im Gebiet der Treverer. - commodo: zum Vorteil - veniat: Aufforderung (hier indirekte Rede) - arcessendam: erg. esse.

 

28. Text (Caes.BG.5,48)

Im Jahr 54 v.Chr. griffen die Eburonen im Bunde mit den Nerviern das Winterlager des Q. Cicero an, das im Gebiet der Nervier lag. Tagelang hielten die Angegriffenen unter größter Mühe den Angreifern stand. Erst spät gelangte ein Hilfegesuch Ciceros zu Caesar. Dieser zog einige Legionen aus anderen Winterlagern zusammen und marschierte ins Gebiet der Nervier.

Caesar venit magnis itineribus in Nerviorum fines. Ibi ex captivis cognoscit, quae apud Ciceronem gerantur quantoque in periculo res sit. Tum cuidam ex equitibus Gallis magnis praemiis persuadet, ut ad Ciceronem epistulam deferat. Hanc Graecis conscriptam litteris mittit, ne intercepta epistula nostra ab hostibus consilia cognoscantur. Si adire non possit, monet, ut tragulam cum epistula ad ammentum deligata intra munitiones castrorum abiciat. In litteris scribit se cum legionibus II profectum celeriter affore; hortatur, ut pristinam virtutem retineat. Gallus periculum veritus, ut erat praeceptum, tragulam mittit.

ex equitibus Gallis: in Caesars Heer kämpften auch gallische Reiter. - intercipere: abfangen, auffangen - adire: sc. ad castra - tragula, ae f.: der Wurfspeer - ammentum, io n.: Wurfriemen (am Speer) - deligare: festbinden - II: duabus - affore = adfore.

 

29. Text (Caes.BG.5,49)

Im Jahr 54 v.Chr. griffen die Eburonen im Bund mit den Nerviern das Winterlager des Q. Cicero, das im Gebiet der Nervier lag, an und bestürmten es tagelang. Durch eine Nachricht Ciceros über diesen Angriff in Kenntnis gesetzt, zog Caesar eilends zwei Legionen zusammen, marschierte in das Gebiet der Nervier und informierte Cicero über sein Kommen.

Galli re cognita per exploratores obsidionem relinquunt, ad Caesarem omnibus copiis contendunt. Haec erant armata circiter milia LX. Cicero data facultate Gallum alium ab eodem Verticone, quem supra demonstravimus, repetit, qui litteras ad Caesarem deferat; hunc admonet, iter caute diligenterque faciat; perscribit in litteris hostes ab se discessisse omnemque ad eum multitudinem convertisse. Quibus litteris circiter media nocte allatis Caesar suos facit certiores eosque ad dimicandum animo confirmat. Postero die luce prima castra movet et circiter milia passuum quattuor progressus trans vallem et rivum multitudinem hostium conspicatur.

Galli: gemeint sind die Eburonen und Nervier. - LX: sexaginta - Vertico, onis m.: Vertico war als einziger Nervier zu Cicero übergelaufen. Einer seiner Sklaven hatte es geschafft, die Nachricht vom Angriff der Eburonen auf Ciceros Winterlager zu Caesar zu bringen. - repetere: sich abermals erbitten - admonet, (ut) ... faciat; - convertere ad: hinwenden auf, gegen - trans + Akk.: jenseits, auf der anderen Seite; die Ortsangabe gehört zu conspicatur.

 

30. Text (Caes.BG.5,52)

Als Caesar dem von Eburonen und Nerviern belagerten Winterlager des Q. Cicero mit zwei Legionen zu Hilfe kam, ließen die Feinde von der Belagerung ab und marschierten Caesar entgegen. Caesar gelang es, die Feinde trotz ihrer Übermacht zu besiegen und in die Flucht zu schlagen:

Longius prosequi veritus, quod silvae paludesque intercedebant, omnibus suis incolumibus eodem die ad Ciceronem pervenit. Institutas turres, testitudines munitionesque hostium admiratur; producta legione cognoscit non decimum quemque esse reliquum militem sine vulnere; ex his omnibus iudicat rebus, quanto cum periculo et quanta virtute res sint administratae. Ciceronem pro eius merito legionemque collaudat; centuriones singillatim tribunosque militum appellat, quorum egregiam fuisse virtutem testi-monio Ciceronis cognoverat. De casu Sabini et Cottae certius ex captivis cognoscit. Postero die contione habita rem gestam proponit, milites consolatur et confirmat.

pervenit: Subjekt ist Caesar. - intercedere: dazwischenliegen - instituere: h. errichten - testitudo, inis f.: Schutzdach; zur Sache: die Eburonen hatten Belagerungsmaschinen nach römischem Vorbild gebaut und bei der Belagerung von Ciceros Winterlager eingesetzt. - producere: vorführen - non decimus quisque miles: nicht einmal jeder zehnte Soldat - rem administrare: die Lage meistern - de casu Sabini et Cottae: Vor dem Angriff auf das Winterlager des Cicero hatten die Eburonen das Winterlager des Sabinus und Cotta bestürmt; bei diesem Angriff kamen eine ganze römische Legion und ihre beiden Legaten Sabinus und Cotta um.

 

31. Text (Caes.BG.5,55)

Im Winter 54 v.Chr. planten die Treverer unter Führung des Indutiomarus, das in ihrem Gebiet gelegene Winterlager des T. Labienus anzugreifen. Caesar berichtet weiter:

Treveri vero atque Indutiomarus totius hiemis nullum tempus intermiserunt, quin trans Rhenum legatos mitterent, civitates sollicitarent, pecunias pollicerentur, magna parte exercitus nostri interfecta multo minorem partem superesse dicerent. Neque tamen ulli civitati Germanorum persuaderi potuit, ut Rhenum transiret, cum se bis expertos dicerent non amplius fortunam temptaturos esse. Hac spe lapsus Indutiomarus nihilominus copias cogere, exercere, a finitimis equos parare, exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit.

nullum tempus intermittere, quin ... : keine Zeit vergehen lassen, ohne dass - sollicitare: aufwiegeln - magna parte ... interfecta: bei gallischen Angriffen auf andere Winterlager war es auf römischer Seite zu großen Verlusten gekommen. - alicui persuaderi potest: jemand kann überzeugt werden - experiri: schlimme Erfahrungen machen - spe labi: in der Hoffnung getäuscht werden.

 

32. Text (Caes.BG.6,8)

Anfang 53 v.Chr. bereiteten die Treverer ihren Angriff auf das Winterlager des T. Labienus, das in ihrem Gebiet lag, vor. Labienus zog den Treverern entgegen und lockte sie, indem er Flucht vor ihnen vortäuschte, auf für die Römer günstiges Kampfgelände. Der vorliegende Text beginnt mit der Ansprache des Labienus an seine Soldaten:

ā€˛Habetis", inquit, ā€˛milites, quam petivistis facultatem; hostem impedito atque iniquo loco tenetis; praestate eandem nobis ducibus virtutem, quam saepenumero imperatori praestitistis, atque illum adesse et haec coram cernere existimate!"

Simul signa ad hostem converti aciemque dirigi iubet et paucis turmis praesidio ad impedimenta antemissis reliquos equites ad latera disponit. Celeriter nostri clamore sublato pila in hostes immittunt. Illi, ubi praeter spem, quos fugere credebant, infestis signis ad se ire viderunt, impetum nostrorum ferre non potuerunt ac primo concursu in fugam coniecti proximas silvas petiverunt.

quam ... facultatem = facultatem (dimicandi), quam petivistis - impeditus, a, um: h. unwegsam - saepenumero: oft - imperatori: sc. Caesari - coram adv.: persönlich - signa convertere ad: eine Schwenkung machen, Front machen gegen (die Römer hatten ja Flucht vorgetäuscht) - turma, ae f.: Reiterabteilung - quos ... credebant = eos, quos ... credebant.

 

33. Text (Caes.BG.4,9)

Caesars zweiter Rheinübergang:

Caesar duabus de causis Rhenum transire constituit; quarum una erat, quod Germani auxilia contra se Treveris miserant, altera, ne ad eos Ambiorix receptum haberet. His constitutis rebus paulo supra eum locum, quo ante exercitum traduxerat, facere pontem instituit. Magno militum studio paucis diebus opus efficitur. Ubii, qui ante obsides dederant atque in deditionem venerant, ad eum legatos mittunt, qui doceant neque ex sua civitate auxilia in Treveros missa neque ab se fidem laesam; petunt atque orant, ut sibi parcat, ne communi odio Germanorum innocentes pro nocentibus poenas pendant.

Ambiorix: Führer der Eburonen; er hatte die Angriffe auf die in dem Gebiet der Eburonen und der Nervier gelegenen Winterlager geleitet und den Römern gewaltige Verluste zugefügt. Bisher war er den Römern immer wieder entkommen. - ante = antea - opus, eris, n.: h. Brückenbau - Ubii, orum m.: rechtsrheinische Germanen - in deditionem venire: sich ergeben, kapitulieren - missa ... laesam: erg. jeweils esse - fidem laedere: sein (gegebenes) Wort brechen - poenas pendere: Strafe zahlen, büßen.

 

34. Text (Caes.BG.6,21)

Bei einem Vergleich zwischen Galliern und Germanen schreibt Caesar über die letzteren:

Germani neque druides habent, qui rebus divinis praesint, neque sacrificiis student. Deorum numero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur, Solem et Vulcanum et Lunam, reliquos ne fama quidem acceperunt. Vita omnis in venationibus atque in studiis rei militaris consistit; a parvis labori ac duritiae student. Qui diutissime impuberes permanserunt, maximam inter suos ferunt laudem: hoc ali staturam, ali vires nervosque confirmari putant. Intra annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse in turpissimis habent rebus.

rebus divinis praeesse: den Gottesdienst leiten - sacrificiis studere: sich um Opfer kümmern - deorum numero ducere: unter die Götter zählen - accepi (Perf.): ich kenne - a parvis: von klein auf - impubes, eris: unreif; sexuell unerfahren - intra + Akk: h. vor.

 

35. Text (Caes.BG.6,22)

Caesar schreibt über die Germanen:

Agri culturae non student, maiorque pars eorum victus in lacte, caseo, carne consistit. Neque quisquam agri modum certum aut fines habet proprios; sed magistratus ac principes in annos singulos gentibus cognationibusque hominum, quique una coierunt, quantum et quo loco visum est agri, attribuunt atque anno post alio transire cogunt. Eius rei multas afferunt causas: ne assidua consuetudine capti studium belli gerendi agri cultura commutent; ne latos fines parare studeant potentioresque humiliores possessionibus expellant; ne accuratius quam ad frigora atque aestus vitandos aedificent.

caro, carnis f.: Fleisch - modus, i m.: Maß - fines, ium m.: h. Grundstücke - in annos singulos: jeweils für ein Jahr - cognatio (onis f.) hominum: Sippe - quique ... coierunt = et iis, qui ... coierunt - una coire: sich zu einer Gemeinschaft zusammentun - quantum ... agri, attribuunt = tantum agri, quantum et quo loco visum est, attribuunt - videri: gut scheinen - assidua consuetudo: seßhafte Lebensweise - accuratus, a, um: h. sorgsam.

 

36. Text (Caes.BG.6,24)

Caesar vergleicht die Gallier und die Germanen:

Ac fuit antea tempus, cum Germanos Galli virtute superarent, ultro bella inferrent, propter hominum multitudinem agrique inopiam trans Rhenum colonias mitterent. Itaque ea, quae fertilissima Germaniae sunt, loca circum Hercyniam Silvam Volcae Tectosages occupaverunt atque ibi consederunt. Nunc quod in eadem inopia, egestate, patientia, qua ante, Germani permanent, eodem victu et cultu corporis utuntur, Gallis autem provinciarum propinquitas et transmarinarum rerum notitia multa ad copiam atque usus largitur, paulatim assuefacti superari ne se quidem ipsi cum illis virtute comparant.

Hercynia silva: das hercynische Waldgebirge; (vom Schwarzwald bis zu den Karpaten reichend) - Volcae Tectosages: Volcer-Tectosagen; (keltischer Volksstamm um Toulouse und in Süddeutschland) - egestas, atis f.: Bedürftigkeit - patientia, ae f.: Genügsamkeit - copia atque usus: Wohlstand und Genuß - assuefactus (PPP) + Inf.: gewohnt (daran) ....

 

37. Text (Caes.BG.6,30)

Caesar hat bei der Verfolgung des Eburonenführers Ambiorix, der eine römische Legion und deren beiden Legaten völlig aufgerieben hatte, L. Minucius Basilus mit der Reiterei in die Ardennen vorausgeschickt, um des flüchtenden Eburonen habhaft zu werden:

Basilus celeriter contraque omnium opinionem confecto itinere multos in agris inopinantes deprehendit; eorum indicio ad ipsum Ambiorigem contendit, quo in loco cum paucis equitibus esse dicebatur. Multum cum in omnibus rebus, tum in re militari potest fortuna. Nam ut magno accidit casu, ut in ipsum incautum etiam atque imparatum incideret, priusque ab hominibus videretur, quam fama ac nuntius eius adventus afferretur, sic magnae fuit fortunae ipsum effugere mortem. Sed hoc factum est, quod comites familiaresque eius paulisper equitum nostrorum vim sustinuerunt. His pugnantibus illum in equum quidam ex suis sustulit: fugientem silvae texerunt.

multos: sc. hostes - cum ..., tum ... : sowohl ..., als auch besonders - ut + Ind. ... , sic: wie ..., so - in ipsum: sc. Ambiorigem - incideret ... videretur: Subjekt ist Basilus - incidere in + Akk.: stoßen auf - priusque ... videretur = et ab hominibus videretur, priusquam - magnae fortunae est (+ A.c.I.): es ist reine Glückssache - ipsum: sc. Ambiorigem - paulisper: eine Zeit lang.

 

38. Text (Caes.BG.6,37)

Germanen, die den Rhein überquert und im Gebiet der Eburonen zu plündern begonnen hatten, wurden von den Eburonen auf das römische Winterlager bei Atuatuca hingewiesen: dort habe Caesar den gesamten Troß und die Heereskasse deponiert. Da ein großer Teil der Besatzung dieses Winterlagers gerade zum Futterholen ausgeschwärmt war, fanden die Germanen ein fast verlassenes Lager vor.

Aegre portas nostri tuentur; reliquos aditus locus ipse per se munitioque defendit. Totis trepidatur castris, atque alius ex alio causam tumultus quaerit; neque quo signa ferantur neque quam in partem quisque contendat, provident. Alius castra iam capta pronuntiat, alius deleto exercitu atque imperatore victores barbaros venisse contendit; plerique novas sibi ex loco religiones fingunt Cottaeque et Titurii calamitatem, qui in eodem castello occiderint, ante oculos ponunt. Omnibus tali timore perterritis confirmatur opinio barbaris nullum esse intus praesidium. Perrumpere nituntur seque ipsi adhortantur, ne tantam fortunam ex manibus dimittant.

Aegre: mit Mühe - portas: es handelt sich hier um den Haupteingang des Lagers. - munitio, onis f.: Befestigungsanlage - trepidare: h. ängstlich durcheinanderlaufen - providere: Sorge dafür tragen (hier verbunden mit zwei indirekten Fragen: neque quo ... neque quam in partem) - capta: erg. esse - deleto exercitu atque imperatore (sc. Caesare) - contendere: mit A.c.I.! - sibi religiones fingere: sich abergläubige Gedanken machen - ex loco: auf Grund des Platzes; ein Jahr zuvor fanden in diesem Winterlager eine ganze römische Legion und deren beiden Legaten Cotta und Titurius im Kampf gegen die Eburonen den Tod. - intus: im Innern des Lagers.

 

39. Text (Caes.BG.6,38)

Germanen waren über den Rhein gekommen und zogen plündernd durch das Gebiet der Eburonen. Von diesen wurden die Plünderer auf das römische Winterlager bei Atuatuca aufmerksam gemacht, wo Caesar seinen gesamten Troß und die Heereskasse deponiert hatte. Da ein großer Teil der Besatzung zum Futterholen ausgeschwärmt war, bewachten nur wenige Soldaten beim Eintreffen der Germanen das Haupttor, und im Lagerinnern brach eine Panik aus.

Erat aeger in praesidio relictus P. Sextius Baculus, qui primum pilum apud Caesarem duxerat ac diem iam quintum cibo caruerat. Hic diffisus suae atque omnium saluti inermis ex tabernaculo prodit; videt imminere hostes atque in summo rem esse discrimine; capit arma a proximis atque in porta consistit. Sequuntur hunc centuriones eius cohortis, quae in statione erat; paulisper una proelium sustinent. Relinquit animus Sextium gravibus acceptis vulneribus; aegre per manus traditus servatur. Hoc spatio interposito reliqui se confirmant tantum, ut in munitionibus consistere audeant speciemque defensorum praebeant.

aeger, a um: krank - in praesidio: h. im Winterlager - primus pilus: die erste Abteilung - cibo carere: h. sich der Nahrung enthalten, fasten - tabernaculum, i n.: Zelt imminere: h. in bedrohlicher Nähe sein - in summo discrimine: in äußerster Gefahr - statio, onis f.: Wache - una adv.: gemeinsam - animus, i m.: h. Bewußtsein - per manus: h. von Hand zu Hand - hoc spatio interposito: h. mittlerweile - consistere: in Stellung gehen.

 

40. Text (Caes.BG.7,1)

Im Winter 53/52 v. Chr. weilte Caesar wie gewöhnlich in Italien. Die Kunde von innenpolitischen Wirren in Rom ließ in Gallien Unruhe aufkommen:

Eae res in Galliam Transalpinam celeriter perferuntur. Addunt ipsi et affingunt rumoribus Galli, quod res poscere videbatur, retineri urbano motu Caesarem neque in tantis dissensionibus ad exercitum venire posse. Hac impulsi occasione, qui iam ante se populi Romani imperio subiectos dolerent, liberius atque audacius de bello consilia inire incipiunt. Indictis inter se principes Galliae conciliis silvestribus ac remotis locis queruntur de Acconis morte; hunc casum ad ipsos recidere posse demonstrant; miserantur communem Galliae fortunam; omnibus praemiis deposcunt, qui belli initium faciant et sui capitis periculo Galliam in libertatem vindicent.

Eae res: h. diese Vorgänge (in Rom) - affingere: hinzudichten - affingunt ... (id), quod - res: h. die Situation - retineri ... Caesarem neque ... venire posse: A.c.I.; im D: nämlich, dass ... - dissensio, onis f.: Auseinandersetzung - qui ... dolerent = ii, qui ... dolerent - ante = antea - subiectos: erg. esse - consilia inire: Pläne fassen - concilia indi-cere: Versammlungen einberufen - remotus, a, um: entlegen - Acco, onis m.: Senone, Anführer einer Verschwörung gegen Rom, 53 v.Chr. von Caesar hingerichtet. - deposcunt: erg. viros, qui - capitis periculo: unter Einsatz des Lebens - in libertatem vindicare: in die Freiheit führen.

 

41. Text (Caes.BG.7,3)

Im Winter 53/52 v.Chr. hatten sich einige gallischen Stämme während Caesars Abwesenheit zu einem Abwehrbündnis zusammengeschlossen. Die Carnuten machten, wie vereinbart, mit dem Aufstand den Anfang:

Carnutes Cotuato et Conconnetodumno ducibus, desperatis hominibus, Cenabum signo dato concurrunt civesque Romanos, qui negotiandi causa ibi constiterant, in his C. Fufium Citam, honestum equitem Romanum, qui rei frumentariae iussu Caesaris praeerat, interficiunt bonaque eorum diripiunt. Celeriter ad omnes Galliae civitates fama perfertur. Nam ubi quae maior atque illustrior incidit res, clamore per agros regionesque significant; hunc alii deinceps excipiunt et proximis tradunt, ut tum accidit. Nam quae Cenabi oriente sole gesta essent, ante primam confectam vigiliam in finibus Arvernorum audita sunt.

desperatus, a, um: verwegen - Cenabum, i n.: Hauptort der Carnuten (heute Orleans) - negotiari: Handel treiben - consistere: sich niederlassen - rei frumentariae praeesse: die Lebensmittelversorgung leiten - ubi (ali)quae res - illustris, e: bedeutend - significare: h. bekanntgeben - deinceps: der Reihe nach - quae Cenabi ... gesta essent = ea, quae .... - geri: sich zutragen.

 

42. Text (Caes.BG.7,4)

Beginn der gallischen Freiheitsbewegung unter Führung des Vercingetorix:

Vercingetorix, Celtilli filius, Arvernus, summae potentiae adulescens, cuius pater principatum totius Galliae obtinuerat et ob eam causam, quod regnum appetebat, a civitate erat interfectus, convocatis suis clientibus facile incendit. Cognito eius consilio ad arma concurritur. Quoscumque adit ex civitate, ad suam sententiam perducit; hortatur, ut communis libertatis causa arma capiant; magnis coactis copiis adversarios suos, a quibus paulo ante erat eiectus, expellit ex civitate. Rex ab suis appellatur. Dimittit quoqueversus legationes; obtestatur, ut in fide maneant. Celeriter sibi Senones, Parisios, Pictones, Cadurcos, Turones, Aulercos, Lemovices, Andes reliquosque omnes, qui Oceanum attingunt, adiungit; omnium consensu ad eum defertur imperium.

incendit: erg. als Objekt eos (sc. clientes). - ad suam sententiam perducere: für seinen Plan gewinnen - ante = antea - quoqueversus: überallhin - obtestari: beschwören.

 

43. Text (Caes.BG.7,17)

Bald nachdem Vercingetorix zum Führer der gallischen Freiheitsbewegung ernannt worden war, traf Caesar in Gallia Transalpina ein, sammelte sein Heer und zog mitten ins Feindesland. Caesars Erfolge veranlaßten Vercingetorix zur Taktik der ā€˛verbrannten Erde". Bei der Belagerung von Avaricum (Hauptort der abtrünnigen Biturigen, heute Bourges) machte sich der durch diese Taktik entstandene Getreidemangel bemerkbar. Caesar berichtet:

Summa difficultate rei frumentariae affecto exercitu usque eo, ut complures dies frumento milites caruerint, nulla tamen ex iis vox est audita populi Romani maiestate et superioribus victoriis indigna. Quin etiam cum Caesar in opere singulos legionarios appellaret et se dimissurum oppugnationem diceret, universi ab eo, ne id faceret, petebant: sic se complures annos illo imperante meruisse, ut nullam ignominiam acciperent, numquam infecta re discederent; praestare omnes perferre acerbitates, quam non civibus Romanis, qui Cenabi perfidia Gallorum interissent, parentarent.

difficultate rei frumentariae affici: h. Mangel an Getreide leiden - usque eo, ut: so sehr, dass - vox, vocis f.: h. Äußerung - opus, eris n.: h. Schanzbau, Schanzarbeit - appellare: ansprechen - dimittere: h. aufgeben - merere: als Soldat dienen - infecta re: unverrichteter Dinge - civibus, qui Cenabi ... interissent: in Cenabum (heute Orleans) war der gallische Aufstand mit der Ermordung der dort ansässigen römischen Kaufleute ausgebrochen. - parentare alicui: jemandem Totenopfer bringen, jemanden rächen.

 

44. Text (Caes.BG.7,55)

Als Caesar bei der Belagerung Gergovias, des Hauptortes der Arverner, seine erste Niederlage im Kampf gegen Vercingetorix erlitt, schlossen sich die ihm bis dahin treu ergebenen Haeduer, deren Land ihm als Operationsbasis diente, der Freiheitsbewegung des Vercingetorix an. In diesem Zusammenhang schreibt Caesar:

Noviodunum erat oppidum Haeduorum ad ripas Ligeris opportuno loco positum. Huc Caesar omnes obsides Galliae, frumentum, pecuniam publicam, impedimentorum magnam partem contulerat; huc magnum numerum equorum huius belli causa in Italia atque Hispania coemptum miserat. Eo cum Eporedorix Viridomarusque venissent et de statu civitatis cognovissent, legatos ad Vercingetorigem de pace et amicitia concilianda publice missos, non praetermittendum instans tantum commodum existimaverunt. Itaque interfectis Novioduni custodibus pecuniam atque equos inter se partiti sunt; obsides civitatum ad magistratum deducendos curaverunt; oppidum, ne cui esset usui Romanis, incenderunt; frumentum navibus avexerunt.

Liger, Ligeris m.: Liger (heute Loire) - pecunia publica: Staatskasse - impedimenta, orum n.: Troß - coemere: aufkaufen - Eporedorix Viridomarusque: adlige Haeduer, die Caesars Reiterei befehligten. - civitatis: sc. Haeduorum - cognoscere de: erfahren von - Der A.c.I.: legatos ... missos (esse) hängt, wie de statu civitatis, von cognovissent ab und dient der Präzisierung; im D: nämlich dass ... - pacem et amicitiam conciliare: Friede und Freundschaft schließen - publice: in offiziellem Auftrag - praetermittendum: erg. esse - instans commodum: ein sich bietender Vorteil - ne (ali)cui esset usui ... .

 

45. Text (Caes.BG.7,63)

Als Caesar bei Gergovia, dem Hauptort der Arverner, im Kampf gegen Vercingetorix seine erste Niederlage erlitt, schlossen sich die ihm bisher treu ergebenen Haeduer der gallischen Freiheitsbewegung an. Caesar schreibt dazu:

Defectione Haeduorum bellum augetur. Legationes in omnes partes circummittunt; quantum gratia, auctoritate, pecunia valent, ad sollicitandas civitates utuntur; nacti obsides, quos Caesar apud eos deposuerat, horum supplicio dubitantes territant. Petunt a Vercingetorige, ut ad se veniat rationesque belli gerendi communicet. Re impetrata contendunt, ut ipsis summa imperii tradatur; ea re in controversiam deducta totius Galliae concilium Bibracte indicitur. Conveniunt undique frequentes. Multitudinis suffragiis res permittitur: ad unum omnes Vercingetorigem probant imperatorem. Ab hoc concilio Remi, Lingones, Treveri afuerunt, illi, quod amicitiam Romanorum sequebantur, Treveri, quod aberant longius et a Germanis premebantur.

defectio, onis f.: Abfall - circummittunt: sc. Haedui - valere: h. ausrichten, vermögen - sollicitare: aufwiegeln - nancisci (Dep.): bekommen, erlangen; zur Sache: Caesar hatte die Geiseln der von ihm unterworfenen Stämme den Haeduern anvertraut. Nach ihrem Abfall von den Römern setzten die Haeduer diese Geiseln, unter denen oft adlige und einflußreiche Männer waren, zur Erpressung ein. - supplicium, i n.: Hinrichtung - dubitantes: sc. civitates - territare: in Schrecken versetzen - rationes: h. Pläne - res in controversiam deducta est: es ist zum Streit gekommen - res (permittitur): die Entscheidung - ad unum omnes: alle ohne Ausnahme.

 

46. Text (Caes.BG.7,71)

Als Caesar bei Gergovia im Kampf gegen Vercingetorix eine Niederlage erlitten hatte, trat er nicht, wie allgemein erwartet wurde, den Rückzug in die Provinz an, sondern marschierte weiter ins Feindesland hinein. Der Versuch des Vercingetorix, Caesar am Vormarsch zu hindern, schlug fehl; Vercingetorix zog sich auf die Burgfestung Alesia zurück. Caesar legte einen Belagerungsring an:

Vercingetorix, priusquam munitiones ab Romanis perficiantur, consilium capit omnem ab se equitatum noctu dimittere. Discedentibus mandat, ut suam quisque eorum civitatem adeat omnesque, qui per aetatem arma ferre possint, ad bellum cogant. Sua in illos merita proponit obtestaturque, ut suae salutis rationem habeant neu se optime de communi libertate meritum hostibus in cruciatum dedant. Quod si indiligentiores fuerint, milia hominum octoginta una secum interitura demonstrat. His datis mandatis, qua nostrum opus erat intermissum, secunda vigilia silentio equitatum dimittit.

munitiones, um f.: h. Belagerungsring - adire aliquem: sich an jemanden wenden - meritum, i n.: Verdienst - rationem alicuius habere: Rücksicht nehmen auf, denken an - neu = et ne + Konj. - in cruciatum dedere: zur Folterung und Hinrichtung ausliefern - quod si: wenn aber - indiligens, tis: nachlässig, säumig - interitura: erg. esse - mandatum, i n.: Auftrag - qua: wo - opus, eris n.: h. Schanzwerk - intermittere: unterbrechen.

 

47. Text (Caes.BG.7,77)

Critognatus, ein vornehmer Arverner, rät den in der Burgfeste Alesia von Caesar belagerten Galliern, trotz der Lebensmittelknappheit durchzuhalten bis zum Eintreffen des gallischen Entsatzheeres. Durch einen Vergleich zwischen den Cimbern, die 110 v.Chr. auf ihrem Weg nach Süden durch Gallien zogen, und den Römern, die sich jetzt in Gallien breitmachen, zeigt er den Eingeschlossenen, was bei diesem Kampf auf dem Spiel steht:

ā€˛Depopulata Gallia magnaque illata calamitate Cimbri finibus quidem nostris aliquando excesserunt atque alias terras petiverunt; iura, leges, agros, libertatem nobis reliquerunt. Romani vero quid petunt aliud aut quid volunt, nisi invidia adducti, quos fama nobiles potentesque bello cognoverunt, horum in agris civitatibusque considere atque his aeternam iniungere servitutem? Neque enim umquam alia condicione bella gesserunt. Quod si ea, quae in longinquis nationibus geruntur, ignoratis, respicite finitimam Galliam, quae in provinciam redacta, iure et legibus commutatis, securibus subiecta perpetua premitur servitute."

depopulari: verwüsten; das Part. Perf. hat hier passive Bedeutung! - aliquando: h. doch eines Tage - Stellen Sie um: in horum (=eorum) agris ... considere atque his ... servitutem iniungere, quos ... cognoverunt. - iniungere: aufbürden - quod si: wenn aber - securis, is f.: Liktorenbeil.

 

48. Text (Caes.BG.7,89)

Vercingetorix nach dem Fall Alesias:

Postero die Vercingetorix concilio convocato id bellum se suscepisse non suarum necessitatum, sed communis libertatis causa demonstrat et, quoniam fortunae sit cedendum, ad utramque rem se illis offerre, seu morte sua Romanis satisfacere seu vi-vum tradere velint. Mittuntur de his rebus ad Caesarem legati. Iubet arma tradi, principes produci. Ipse in munitione pro castris considit; eo duces producuntur. Vercingetorix deditur, arma proiciuntur. Reservatis Haeduis et Arvernis, si per eos civitates recuperare posset, ex reliquis captivis toti exercitui capita singula praedae nomine distribuit.

suscipere: unternehmen - necessitas, atis f.: h. persönliches Interesse - fortunae cedere: sich in sein Schicksal ergeben - seu ... seu = sive ... sive - satisfacere alicui: jemandem Genugtuung leisten - si: h. (um zu versuchen), ob - toti exercitui capita singula: h. jedem einzelnen Soldaten des Heeres einen Mann - nomine: h. als.

[ Homepage | Inhalt | Klassen | Hellas 2000 | Stilistik | Latein | Lat.Textstellen | Griechisch | Griech.TextstellenĀ  | Varia | Mythologie | Ethik | Bibliographie | Literaturabfrage ]

 

Site-Suche:
Benutzerdefinierte Suche
bottom © 2000 - 2024 - /lattxt/latincaes01.php - Letzte Aktualisierung: 29.11.2018 - 07:46