Abhängige Nebensätze

Abhängiger Begehrsatz

Abhängiger Fragesatz

• Zur Einleitung stehen die gleichen Fragepronomina und Adverbien wie in der Hauptsatzfrage. Die Frage eines Kriminalisten: Quaero, quis, quid, quando, ubi, cur, quo modo fecerit.

1. Legiones ipse dictator (L.Quinctius Cincinnatus), magister equitum suos equites ducit. In utroque agmine quas tempus ipsum poscebat adhortationes erant: adderent gradum; maturato opus esse, ut nocte ad hostem perveniri posset; consulem exercitumque Romanum obsideri, tertium diem iam clausos esse; quid quaeque nox aut dies ferat incertum esse. (Liv.3,27,6f)
2. Habemus liberos parvos; incertum est, quam longa nostrum cuiusque vita futura sit; consulere vivi ac prospicere debemus, ut illorum solitudo et pueritia quam firmissimo praesidio munita sit. (Cic.Verr.2,1,153)
3. Multi non intellegunt, quid intersit inter amicum et assentatorem. (Cic.top.85)
4. De te, Caecili, - iam mehercule hoc extra hanc contentionem certamenque nostrum familiariter tecum loquar,- tu ipse, quem ad modum existimes, vide etiam atque etiam, et tu te collige, et qui sis et quid facere possis considera. (Cic.div. in Caec.37)

Besonderheiten:

• Keinen Fragesatz, sondern einen Aussagesatz bilden: 
  • nescio quis = aliquis 
  • nescio quando = aliquando
  • nescio quo modo = aliquo modo

• Zur Einleitung stehen ohne Unterschied -ne oder num
• nonne steht in der Bedeutung ob nicht nur bei quaero

1. Vendat aedes vir bonus propter aliqua vitia, quae ipse norit, ceteri ignorent,... quaero, si haec emptoribus venditor non dixerit aedesque vendiderit pluris multo, quam se venditutum putarit,  num iniuste aut imrpobe fecerit. (Cic.off.3,54)
2. Haec fides atque haec ratio pecuniarum quae Romae, quae in foro versatur, implicata est cum illis pecuniis Asiaticis et cohaeret; ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concidant. Qua re videte num dubitandum vobis sit omni studio ad id bellum incumbere, in quo gloria nominis vestri, salus sociorum, vectigalia maxima, fortunae plurimorum civium coniunctae cum re publica defendantur.  (Cic.Manil.19)
3. In Gorgia Socrates, cum esset ex eo quaesitum, Archelaum Perdiccae filium, qui tum fortunatissimus haberetur,  nonne beatum putaret: "Haud scio", inquit, "numquam enim cum eo collocutus sum. (Cic.Tusc.5,35)

Besonderheiten:

• si - ob steht nach 
  • exspectare - abwarten,
  • temptare, experiri, conari - versuchen steht
• si - ob (nicht) vielleicht, um womöglich steht auch ohne ein vorausgehendes exspectare

   

  Ser.Sulpicius cum aliqua perveniendi ad M.Antonium spe profectus est, nulla revertendi. qui cum ita adfectus esset, ut, si ad gravem valetudinem labor accessisset, sibi ipse diffideret, non recusavit, quominus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur. (Cic.Phil.9,2) <Haedui> ipsi ex finitimis regionibus copias cogere, praesidia custodiasque ad ripas Ligeris disponere equitatumque omnibus locis iniciendi timoris causa ostentare coeperunt, si ab re frumentaria Romanos excludere aut adductos inopia ex provincia expellere possent.  (Caes.Gall.7,55,9)

• ne - ob nicht  (ne non - ob) steht nach videre - zusehen , ob (nicht)

  Vide, ne mea coniectura multo sit verior. (Cic.Cluent.97)  Multa dicuntur; sed credere omnia, vide, ne non sit necesse (Cic.div.2,31)

1. In omni iniustitia permultum interest, utrum perturbatione aliqua animi, quaeplerumque brevis est et ad tempus, an consulto et cogitata fiat iniuria. Leviora enim sunt ea, quae repentino aliquo motu accidunt, quam ea, quae meditata et praeparata inferuntur.  (Cic.off.1,27)
2. Diu magnum inter mortalis certamen fuit, vine corporis an virtute animi res militaris magis procederet. nam et prius quam incipias consulto, et ubi consulueris mature facto opus est. ita utrumque per se indigens alterum alterius auxilio eget. (Sall.Cat.1,5)
3. Interrogatur, tria pauca sint, anne multa. (Cic.ac.2,93)
4. Postrema syllaba brevis an longa sit, ne in versu quidem refert. (Cic.or,217)
5. L.Tarquinius Prisci Tarquini regis filius neposne fuerit, parum liquet. (Liv.1,46,4)

Besonderheiten:

• Verkürzte Doppelfragen

  haud scio (nescio), an	vielleicht (ich weiß nicht, ob nicht <am Ende doch>)
  dubito an	vielleicht (ich zweifle, ob nicht <am Ende doch>)
  incertum est an	vielleicht (es ist unsicher, ob nicht <am Ende doch>)
  haud scio an non<	vielleicht nicht, schwerlich
  haud scio an nemo	vielleicht niemand, schwerlich jemand
  haud scio an numquam	vielleicht niemals, schwerlich jemals
  Haud scio an pietate adversus deos sublata fides etiam et iustitia tollatur. (Cic.nat.1,4) Audebo te ab hac Academia nova ad veterem illam vocare, in qua... non ii numerantur, qui Academici nominantur,... sed etiam Peripatetici veteres, quorum princeps Aristoteles, quem excepto Platone haud scio an recte dixerim principem philosophorum. (Cic.fin.5,7) Hoc meditatum  ab adulescentia debet esse, mortem ut neglegamus, sine qua meditatione tranquillo esse animo nemo potest. Moriendum enim certe est, et incertum, an hoc ipso die. (Cic.sen.74)  Num horum senectus miserabilis fuit, qui se agri cultione oblectabant? Mea quidem sententia haud scio an nulla beatior possit esse. (Cic.sen.56). Tanti tibi honores habiti sunt, quanti haud scio an nemini, (Cic.ad Q.fr.1,1,30)

• an in einfacher Frage:
  • an - oder etwa?  (Bestätigung einer vorausgehenden Aussage)

    [Litaviccus:] "Quasi consilii sit res ac non necesse sit, nobis Gergoviam contendere et nosmet cum Arvernis coniungere. An dubitamus, quin nefario facinore admisso Romani iam ad nos interficiendos concurrant?" (Caes.Gall.7,38,7)

  • an - doch wohl!  (Beantwortung einer vorausgehenden Frage)

    Quodsi ea, quae utenda acceperis, maiore mensura, si modo possis, iubet reddere Hesiodus, quidnam beneficio provocati facere debemus? An imitari agros fertiles, qui multo plus efferunt, quam acceperunt. (Cic.off.1,48)