Interpretationsaufgaben: 

1. Vs 92 tritt Aeneas zum ersten Mal namentlich als Akteur auf. Warum wählt Vergil dazu gerade den Seesturm, in dem sein "Held" mehr Opfer ist, als dass er sich bewähren könnte? 
2. Gibt es in der Unordnung des Sturms eine Ordnung der dichterischen Komposition?

   Fertigen Sie ein differenzieretes Aufbauschema an und versuchen Sie die großen Kompositionslinien herauszufinden! Achten Sie dabei auf folgende Punkte: Im Zentrum des Sturmes steht Aeneas' Monolog. Es gibt einen Sturm vor und einen Sturm nach dem Monolog.  Der Sturm vor dem Monolog baut sich auf (konstruktiv) [totum, una]:  Zunächst reine Natur, alle Elemente; dann Einbeziehung der Menschen allgemein, schließlich Aeneas allein.  Verinnerlichung: Allgemeine Wahrnehmung, Akustisches, Visuelles, Verbindung von beidem, rein Seelisches. Stilistisch Elemente der Häufung und Steigerung.  Der Sturm davor verhält sich zu dem danach wie Ursache zu Wirkung.  Der Monolog gibt Rätsel auf: Spricht Aeneas in für sich oder vor den Gefährten? Wie hätte er auf die Gefährten wirken müssen? Ist die Gebetshaltung der Klage und die Klage der Situation angemessen? Man hat den Eindruck, das Aeneas überhaupt nicht in physischer Gefahr ist (Im Gegensatz zu Odysseus, der lange unter das Wasser gedrückt wird, und sich nur retten kann, weil er "sich selbst nicht vergisst". Davon keine Spur bei Aeneas: Ein scheint nur Betrachter zu sein (ipsius ante oculis). Warum also diese Verzweiflung? Hätte er nicht an seine Aufgabe denken und daraus die Kraft schöpfen müssen, sich und die Seinen für diese Aufgabe zu retten? - Diese Überlegung legt die Vermutung nahe:  Im Gegensatz zu Odysseus ist Aeneas nicht in einer physischen Existenz bedroht, sondern in seiner metaphysischen Existenz. Er hat mehr zu verlieren als Odysseus: Wenn er hier sein Leben verliert (und alles stellt auch ihm den Tod gegenwärtig vor Augen, 91), ist alles verloren: Aeneas kämpft nicht wie Odysseus um sein Leben, doch würde er mit seinem Leben auch unwiderruflich das Ziel verfehlen, das er verwirklichen soll, und somit hinter den Helden in Troia zurückbleiben, die ihr Ziel (wenn nicht die Rettung der Stadt, so einen tapferen Tod vor den Augen der Väter) erreicht haben.  Andererseits wird erkennbar, dass Aeneas sich seines Zieles bei weitem noch nicht bewusst ist: Seine Gedanken gehen örtlich und zeitlich zurück: Troja, nicht Rom, Vergangenes und nicht die Zukunft beschäftigen ihn. Aeneas ist im Gegensatz zu Odysseus viel mehr Objekt als Subjekt.  Wenn Aeneas in Anbetracht der kosmischen Zerstörung, die der Sturm anrichtet, nicht in Zweifel Hilflosigkeit und Resignation verfallen würde, wäre entweder Aeneas zu wenig Mensch oder Iuno zu wenig Gott. Seine Ohnmacht ist es, die Neptunus auf die Bühne bringt. Der Sturm vor dem Monolog ist in seinen Wirkungen zerstörerisch destruktiv: er hinterlässt nur Bruckstücke: [hi... his; tris... tris; unam; rari nantes, arma, tabulae.

3. Mit welchen stilistischen Mitteln unterstützt der Dichter die Schilderung des Seesturms? 
4. Welche Bedeutung gibt der Dichter durch die Besonderheiten seiner Darstellung den Winden? 

   R.Heinze, S. 75: "Bei Virgil sind die Vorstellungen von den Winden [...] in eigentümlicher Weise weiter entwickelt. Es kommt ihm aus künstlerischen Rücksichten, die später behandelt werden sollen, darauf an, die Aufmerksamkeit des Hörers von vornherein für die Winde zu erregen, deswegen verweilt er einleitend länger bei ihrer Schilderung, er will ferner, da nachher das Unwetter übernatürlich gewaltig erscheinen soll, von vornherein den Hörer darauf vorbereiten, was eine zügellose Entfesselung der Winde bedeutet; er will endlich, da er für die Szene mit Neptun die Winde als Personen braucht, von vornherein die Vorstellung persönlicher Mächte erwecken. Er schildert sie als Gefangene, die in Kerker und Banden gehalten werden müssen, um nicht das Weltall zu zerstören; die in wütender Empörung gegen ihr Gefägnis toben; die, sobald eine Spalte sich öffnet, heraustoben, ohne eines Auftrages zu bedürfen, und sich mit furchtbarem Ungestüm auf Land und Meer stürzen.

Der Seesturm bei Hom.Od.5,295 ff.

Maurus Servius Honoratus

    (1,81) haec ubi dicta et a Iunone et ab Aeolo. et 'dicta' si nomen est, dedit, si participium, deest sunt. et 'haec ubi dicta' pro postquam, adverbium locale pro temporali. 
   cavum ordo est, conversa cuspide cavum montem in latus inpulit. et alibi "in latus inque feri curvam compagibus alvum contorsit". alii 'in latus' pro latus accipiunt. Ennius "nam me gravis impetus Orci percutit in latus". 
   inpulit in latus] quasi in rem quae facile cedit ictui. 
   (1,82) agmine vel inpetu vel multitudine. agmen enim polysemus sermo est. nam inpetum significat, ut "illi agmine certo Laocoonta petunt"; multitudinem, ut "vocat agmina saeva sororum". etiam incedentem exercitum 'agmen' vocamus. 
   (1,83) qua data et in undecimo "coeant in foedera dextrae qua datur". 'qua' ergo quoniam. et 'qua data' ad votum ventorum videtur rettulisse. porta omnis exitus porta dicitur, quasi qua potest vel inportari vel exportari aliquid. aut ideo 'porta', quia 'agmine' dixerat; nam porta proprie aut urbis aut castrorum est. 
   turbine vi ventorum. et sciendum est, quod quando appellativum est 'turbinis' facit, sed si sit nomen proprium, 'Turbonis' facit, ut Horatius "Turbonis in armis". 
   (1,84) perflant', 'incubuere mari' et rursum 'intonuere poli'. his ergo enumeratis recte adiecit 'intentant omnia mortem'. 
   (1,85) Eurusqve Notusqve cardinales quattuor venti sunt, de quibus nunc tres ponit, paulo post unum quem omiserat reddit, ut "stridens aquilone procella". 
   una Eurusqven Notusque et Africus] bene modo hos tres ventos inferiores tantum nominavit, qui a sedibus imis mare commovent, Zephyrum et Aquilonem tacuit; Zephyrum, qui ad Italiam ducit, Aquilonem, qui desuper flat. ideo Homerus de eo "καὶ Βορέης αἰθρηγενέτης, μέγα κῦμα κυλίνδων".
   ruunt autem modo eruunt. procellis 
   procella est vis venti cum pluvia, dicta procella ab eo, quod omnia percellat, hoc est moveat. 
   (1,87) insequitur clamorque virum quia praecesserat ventorum sonus, quem et ipsum clamorem possumus dicere. 
   stridorque rudentum proprie; nam in funibus stridor est. 'stridor' autem est sibilus. Pacuvius in Teucro "armamentum stridor et rudentum sibilus". 
   (1,88) eripiunt s. n. Accius in Clytemestra "deum regnator nocte caeca caelum e conspectu abstulit".
   (1,89) Tnubibus tegitur, sed illa pars, contra quam flaverint venti. quod autem dixit diem eripi, ad videntum oculos rettulit, non ad naturam. 
   Teucrorum e. o.] bene 'Teucrorum', quibus tempestas inmissa erat. 
   nox incubat nox dicta, quod oculis noceat. 'incubat' autem ideo dixit, quod alienum tempus invasit. nam incubare proprie dicitur per vim rem alienam velle tenere. aut certe 'nox incubat', ut nihil intervalli esset inter tenebras et mare. aut tempestates, ut in georgicis "ipse pater media nimborum in nocte corusca fulmina molitur dextra". 
   (1,90) poli axes, id est extremae partes caeli. duo enim sunt, notius et borius, a quibus totum caelum contonuisse significat. 
   aether aetherem hoc loco pro aere posuit. nubes enim, unde et fulmina, aeris sunt, non aetheris: et frequenter Vergilius duo ista confundit.  
   (1,91) intentant minantur, ingerunt. omnia autem ad superiora rettulit. 
   (1,92) extemplo ilico statim. et est augurum sermo. templum enim dicitur locus manu designatus in aere, post quem factum ilico captantur auguria. 
   Aeneae servavit tò pr¡pon, ut Aeneam ultimum territum dicat. 
   frigore timore. et est reciproca translatio; nam et timor pro frigore et frigus pro timore ponitur, ut in Terentio "uxorem tuam pavitare aiunt" non timere, sed laborare frigoribus; utrumque enim in unum exitum cadit, sicut et de calore et de frigore urere dicimus, ut est "aut Boreae penetrabile frikt‹ dicunt quae sunt timenda, ut Homerus ["dÇra m¢n oék ¦t' ônost‹"]. Livius in Odyssia "igitur demum Ulixi cor frixit prae pavore". reprehenditur sane hoc loco Vergilius, quod improprie hos versus Homeri transtulerit "καὶ τότ' ᾿Οδυσσῆος λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ, | ὀχθήσας δ' ἄρα εἶπε πρὸς ὃν μεγαλήτορα θυμόν ". nam 'solvuntur frigore membra' longe aliud est, quam læto goænata: et 'duplices tendens ad sidera palmas talia voce refert' molle, cum illud magis altum et heroicae personae pròw ùn megal®tora yumñn. praeterea quis interdiu manus ad sidera tollit, aut quis ad caelum manum tendens non aliud precatur potius, quam dicit 'o terque quaterque beati'? et ille intra se, ne exaudiant socii et timidiores despondeant animo, hic vero vociferatur. 
   (1,93) ingemit non propter mortem ingemit, sequitur enim 'o terque quaterque beati', sed propter mortis genus. grave enim est secundum Homerum perire naufragio, quia anima ignea est et exstingui videtur in mari, id est elemento contrario. 
   duplices duas, secundum morem antiquum. nam duplices duos dicebant, ut hoc loco, et binos duos, et utrosque pro utrumque, ut Cicero "binos habebam, iubeo promi utrosque". item Sallustius cum de duobus loqueretur "hi utrique ad urbem imperatores erant".
   palmas manus explicitas.
   (1,94) talia voce refert profert. 're' abundat. alibi 'refert' respondet, ut "Anna refert". sic in consuetudine dicimus: ille mihi rettulit.
   o terque quaterque id est saepius; finitus numerus pro in τρὶς μάκαρες Δαναοὶ καὶ τετράκις, οἳ τότ' ὄλοντο . et hoc principium quidam acephalon dicunt, cum intellegi debeat, multa eum intra se cogitasse, postremo in haec erupisse.
   (1,95) quis et quis et quibus significat: secundum artem enim sic dicimus. ab eo enim quod est 'a qui' in 'bus' mittit, ab eo quod est 'a quo' in 'is' mittit, sed a tertia declinatione in usu sunt dativus et ablativus plurales, licet antiqui omnibus usi sint casibus. denique Cato in originibus ait "si ques sunt populi". et declinavit 'ques quium', ut 'puppes puppium'. 
   moenibus altis propter Pergama, quae altissima fuerunt, ex quibus omnia alta aedificia
   (1,96) oppetere ore terram petere, id est mori. possumus autem sic uti hoc sermone, ut et per se plenus sit et recipiat adiectionem. ergo dicimus et oppetit et mortem oppetit, sicut et exspirat et animam exspirat.
   fortissime gentis atqui in artibus legiquidem, sed 'gens' nomen est enuntiatione singulare, intellectu plurale. bene ergo iunxit, in gente enim plures sunt, ut alibi ipse "ditissimus agri Phoenicum"; non enim unus est ager Phoenicum. item Sallustius "Romani generis disertissimus". aut superlativo pro comparativo usus videtur, quasi fortissimis comparandus, non ut vulgo creditur praeferendus. sane quaeritur, cur Diomedem fortissimum dixerit, cum post Achillem et Aiacem ipse sit tertius, unde et Sallustius ait "primum Graecorum Achillem". multi dicunt ideo fortissimum, quia iuxta Homerum et Venerem vulneravit et Martem. alii ad gentem referunt, quod Achilles Thessalus fuit, Aiax Graecus, Diomedes Danaus. multi ad excusationem Aeneae volunt fortissimum dictum, a quo eum constat esse percussum, ut Iuvenalis "vel quo Tydides percussit pondere coxam Aeneae". 
   (1,97) TTydida debuit ponere. omnia enim patronymica quae in 'des' exeunt apud Latinos primae sunt declinationis, ut "saevus ubi Aeacidae telo iacet Hector". 
   Tydides Diomedes, Tydei et Deipyles, Adrasti filiae, filius, qui post captum Ilium ad Italiam venit, Apollinis Delphici staret, vi quadam divina ad Corcyram migravit [et] visa est muros Corcyraeorum defendere: nam eius comminatione hostibus fugatis Corcyra bello exempta est. 
   (1,98) non potuisse quasi semper voluerit. animam hanc quasi cum dolore 'animam hanc', ac si diceret infelicem, quae ad laborem nata est. 
   effundere secundum eos qui dicunt sanguinem esse animam, ut ipse alibi "purpuream vomit ille animam". nam alio loco aliorum opinionem sequitur, qui dicunt spiritum esse animam, unde est "atque in ventos vita recessit". 
   (1,99) saevus magnus, ut superius diximus. vel fortis, vel bellicosus, ut est "et saevum Aenean agnovit Turnus in armis". vel adversus hostes 'saevus', et est epitheton ad tempus; nam incongruum erat ab Aenea saevum Hectorem dici. aut 'saevus', quod adversum Antenorem et Aeneam et Helenum sentiens Helenam non permiserit reddi. [aut] ideo 'saevus' Hector, quia Aeneas pius. quod autem ait 'Aeacidae telo' vult ostendere feliciorem Hectorem, cui contigerit ab Achille perire, quod ipse optaverit ei congressus, sicut in V. Neptunus Veneri loquitur. et bene elegit, cum quibus perisse debuerit; ipse enim et fortis est, et numinum proles: recte ergo his iungitur, in quibus talia fuerunt. 
   (1,100) Sarpedon et in ultima possumus accentum ponere et in paenultima: nam Homerus et 'Sarpedonis' declinavit et 'Sarpedontis', unde et varius accentus est: 'Sarpedonis' enim antepaenultima habet accentum, 'Sarpedontis' paenultima. sed 'Sarpedontis' usurpavit; naturalis enim declinatio est 'Sarpedon Sarpedonis', ut Çn DemophÇntis, LaocÇn LaocÇntis. sic ergo et Sarpedῶn, Sarpedontis. est autem Sarpedon Iovis filius et Laodamiae, ut alio loco "quin occidit una Sarpedon mea progenies", occisus a Patroclo, Menoeti filio, armis Achillis induto. huius interitum Iuppiter prosecutus dicitur imbre sanguineo. 
  Simois nomen hoc integrum ad nos transiit, unde suo est accentu proferendum. nam si esset latinum, in antepaenultima haberet accentum, quia secunda a fine brevis est. sane bene fecisse videtur Simoentis mentionem, ut ibi videatur pati se optavisse, ubi genitus est, ut alibi "tune ille Aeneas, quem Dardanio Anchisae alma Venus Phrygii genuit Simoentis ad undam?" 
   sub undis et 'sub undis' legimus, et 'sub undas'. sed si 'sub undas', 'correpta' intellege, si 'sub undis', 'volvit'; varia ergo distinctio est. 
   correpta rapta. 
   (1,101) fortia corpora hoc est virorum fortium corpora; nulla enim est in mortuis fortitudo. 
   (1,102) talia iactanti inaniter loquenti, ut alibi "atque inrita iurgia iactat et voces dum iactat inanes". 
   Aquilone ab Aquilone. ecce hic reddit ventum quem transierat, et a generali tempestate ad speciem transit.     (1,103) adversa contraria, quia ad Italiam navigantibus Aquilo contrarius est.
   (1,104) franguntur remi vel gubernacula, vel quod melius est re vera remi. antiqui enim velis remisque navigabant, ut "validis incumbere remis, obliquat sinus in ventos". et hoc de navi Aeneae, an de omnibus dixit? 
   tum proram avertit alii 'prora' legi tradunt. avertit pro 'avertitur'. et est figura creberrima. tur, et "nox umida caelo praecipitat" pro praecipitatur. sed haec activi verbi et passivi pro se invicem poni. nam et neutralis verbi declinatio activa est et communis deponentisve passiva, et aliud est esse activum verbum, aliud habere activi verbi declinationem. 
   (1,105) dat latus inclinatur. 
   cumulo altitudine. 
   cumulo] exuberante fluctu, cum cumulo.  
   praeruptus in altum levatus.
   (1,106) Hi pro illi vel alii, et bene dicticῶs. his pro illis vel aliis. dehiscens valde hiscens. 'de' enim augentis est, ut in Terentio "deamo te Syre". 
   (1,107) aperit ostendit, ut Sallustius "caput aperire solitus", id est nudare, ostendere. sic alibi "visa aperire procul montes". sane aliter hic 'aperit', aliter 'ostium aperit'. 
   harenis et ab harenis et cum harenis, id est vel ab imo movebatur mare vel cum ipsis harenis, ut in tempestate solet.
   (1,108) tris Latinum est. genetivus enim pluralis quotiens in 'ium' exit, accusativum pluralem in 'is' mittit, ut 'puppium puppis'; quotiens in 'um' exit, in 'es' mittit, ut 'patrum patres'.
   saxa latentia modo propter tempestatem, non ut quidam tradunt tranquillo mari; nam quemadmodum latent quae nomen habent? haec foedus inierunt et fines imperii sui illic esse voluerunt. unde et Dido "litora litoribus contraria, fluctibus undas inprecor". βωμούς appellare. quidam insulam fuisse hunc locum tradunt, quae subito pessum ierit, cuius reliquias saxa haec exstare, in quibus aiunt Poenorum sacerdotes rem divinam facere solitos. has aras alii Neptunias vocant, sicut Claudius Quadrigarius I. annalium "apud aras, quae vocabantur Neptuniae". Varro de ora maritima lib. I "ut faciunt hi, qui ab Sardinia Siciliam aut contra petunt. nam si utramque ex conspectu amiserunt, sciunt periculose se navigare ac verentur in pelago latentem insulam, quem locum vocant aras". 
   torquet iacit, inmittit, ut "torquet aquosam hiemem". alibi 'torquet' deflectit, ut "torquet medios nox umida fulgentibus aptum".
   (1,109) saxa vocant itali mediis quae in fluctibus aras ordo est, quae saxa in mediis fluctibus Itali aras vocant. pro quibus hunc ordinem esse ait 'tris Notus abreptas mediis fluctibus in saxa latentia torquet'. alii 'mediis [quae] fluctibus aras' legunt, ut sit ordo 'saxa vocant Itali aras, quae mediis fluctibus', ut desit 'sunt'. Italos autem aliqui non qui in Italia nati sint, sed qui Latine loquantur accipiunt. 
   (1,110) dorsvm inmane eminens, altum, secundum Homerum. vel certe eminens planities aut superficies durior. aut sic ait hic poeta 'dorsum' de saxo, ut Homerus "nÇta yal‹sshw", sicut alibi ipse "dorso dum pendet iniquo". quidam 'inmane' pro malo accipiunt positum propter naufragia, quae ibi solent fieri; nam 'manum' bonum dicunt, ergo quod bono contrarium inmane; non enim potest pro magno accipi, [ut] alibi "posuitque inmania templa", quia non facile apparent haec saxa, nisi cum mare ventis movetur. 'dorsum' autem hoc áppou nÇta dicuntur, ut Sinnius Capito tradidit, secundum Homerum.  
   mari summo vel in summo, vel in placido.
   (1,111) in brevia et syrtes id est in brevia syrtium, quo modo "molemque et montes". 'brevia' autem vadosa dicit, per quae possumus vadere. et syrtes syrtium "sinus duo sunt pares natura, inpares magnitudine", ut Sallustius dicit. 
   (1,112) vadis vada tŒ brax¡a. Varro de ora maritima libro I "si ab aqua summa non alte est terra dicitur vadus". et multi sic legunt 'inliditque vadis atque aggere cingit harenae'. 
   (1,113) Lycios hi Troiae ad auxilium venerant, qui mortuo rege Pandaro Aeneam secuti sunt, unde et in secundo ait "comitum adfluxisse novorum". 
   fidum fidelem. utrumque nomen idem significat. quamvis quidam velint fidum amicum, fidelem servum dici. et sic pronuntiandum, ut dolorem adferat talis socii amissio. 
   (1,114) ipsius ante oculos ad maiorem dolorem: unde alibi "quaeque ipse miserrima vidi", item "qui nati coram me cernere letum fecisti". 
   ingens pontus magna pars ponti. et est tropus synecdoche. 
   a vertice aut a puppi, quae vertex navis est, aut ab Aquilone, qui flat a mundi vertice, hoc est a septentrione, ut ipse alibi "hic vertex nobis semper sublimis". quidam 'verticem' hic procellam accipiunt. 
   (1,115) in puppim pro puppim: addidit praepositionem. 
   pronus πρηνής . non nulli sane 'pronum' adverbialiter legunt. magister Leucaspis, ut in sexto libro "Leucaspim et Lyciae ductorem classis Orontem". 
   (1,116) ter saepius, finitus numerus pro infinito. crebros enim fluctus facit Aquilo, ut Sallustius "crebritate fluctuum ut Aquilone solet". vel certe quod Graeci trikumÛan appellant, ut Sallustius  
   ibidem 'ibidem' et 'ubinam' multi dubitant ubi esse debeat accentus, quia 'ibi' et 'ubi' naturaliter breves sunt, sed ratione finalitatis plerumque producuntur in versu, nescientes hanc esse rationem, quia pronuntiationis causa contra usum Latinum syllabis ultimis, quibus particulae adiunguntur, accentus tribuitur, ut 'musaque' 'illene' 'huiusce'. sic ergo et 'ibidem'. 
   (1,117) torquet agens circum in gyrum circumagit. 
   vertex vertex dicitur circumacta in se unda et quae quasi sorbere videatur: quod de Charybdi legitur "atque imo barathri ter gurgite vastos sorbet in  
   (1,118) apparent aliud est 'parere' et aliud 'apparere'. 'parere' enim est oboedire, ut "paret amor dictis", 'apparere' autem, observatio diligenter custodiri debet, licet eam auctores metri causa plerumque corrumpant. 
   rari vel propter maris magnitudinem, vel quia una perierat navis. vel 'rari' de multis, ut ostendat statim alios plures periisse. et quomodo 'apparent', si 'ponto nox incubat atra'? aut quia 'crebris micat ignibus aether', aut quia ante ipsius oculos hoc evenit. 
   nantes prima verbi positio est 'no nas nat', unde est "nare per aestatem liquidam". prima syllaba naturaliter longa est, licet 'natare' 'na' brevis sit in eadem significatione. 
   in gurgite vasto tapinosis est, id est rei magnae humilis expositio. prudenter tamen Vergilius humilitatem sermonis epitheto sublevat, ut hoc loco 'vasto' addidit. item cum de equo loqueretur ait "cavernas ingentes". 
   (1,119) arma virum bene addidit 'virum', id est virorum. arma enim dicuntur cunctarum artium instrumenta, ut "Cerealiaque arma", item "colligere arma iubet" et alio loco "dicendum et quae sint duris agrestibus arma". 
   Troia differentia in hoc sermone est et in sensu et in syllabis. nam cum provinciam dicimus, nam Troia provincia, Ilium ipsa civitas, et principale est nomen, brevis est 'Tro'. quando autem non est principale et derivatio est, longa est 'Tro.', ut "Troius Aeneas". 
   gaza Persicus sermo est et significat divitias, unde Gaza urbs in Palaestina dicitur, quod in ea Cambyses rex Persarum cum Aegyptiis bellum inferret divitias suas condidit. est autem generis feminini, ut "et gaza laetus agresti". quo exemplo apparet quoque superfluo quaeri a multis, quemadmodum potuerit aurum natare, nescientibus gazas, id est opes, dici omne quod possidemus. aut certe hyperbole tempestatis, ut etiam ponderosa ferri potuerint. 
   per undas 'per' quidam nolunt * * * .  
   (1,120) iam validam zeugma est ab inferioribus 'vicit hiems'. quod fit et a superioribus et a medio, plerumque et ad utrumque respondet, ut "Troiugena, interpres divum, qui numina Phoebi, qui tripodas, Clarii laurus, qui sidera sentis et volucrum linguas et praepetis omina pinnae". 
   ecce hoc loco 'sentis' et ante dicta et sequentia concludit. 
   Ilionei antiptosis est, pro genetivo enim dativum posuit; nam constat huiusmodi Graeca nomina dativum singularem in ei diphthongum mittere, ut Orphei; nam illa solutio est cum Orphei separatim dicimus: nec modo 'Ilionei' possumus dicere adstrictum esse genetivum, ut ipse sit qui et dativus. quod si forte contingat, non regula mutatur, sed antiptosis fit, qua plerumque utuntur poetae, ut "urbem quam statuo vestra est" pro urbs, item "haeret pede pes" pro pedi.
   (1,121) vectus qua vehebatur significat. et pro praesenti participio, quod non habemus, praeteritum posuit. in Latino enim sermone a passivo verbo praesens participium non est, neque ab activo praeteritum. sed quod uno sermone explicare non possumus aut circumlocutione ostendimus, aut si hoc nolumus, participium pro participio ponimus, sed usurpative, ut hoc loco factum est. 
   Abas Abantes aliquot tradunt: hic unus, Aeneae comes; alter quem in Troia Diomedes occidit; tertius est Argivus, cuius clipeum tertio libro Apollini consecrasse dicit Aeneam.
   (1,122) vicit hiems 'hiems' duas res significat: aut tempus aut vim venti, per quam oritur tempestas. ergo pro loco intellegendum est. Accius "unde estis nautae huc hieme delati". sic et Varro.
   laxis pro laxatis, nomen pro participio.
   (1,123) imbrem imber dicitur umor omnis, ut Lucretius ex "igni terra atque anima nascuntur et imbri", id est umore. 
   imbrem] veteres enim omnem aquam imbrem dicebant. Ennius imbrem pro aqua marina "ratibusque fremebat imber Neptuni". 
   fatiscunt abundanter aperiuntur; 'fatim' enim abundanter dicimus, unde et adfatim, hiscere autem aperiri, verbum frequentativum ab hiare.