Lateinische Grammatik

Syntax

Nebensätze: Konzessivsätze

Einleitung der Konzessivsätze

Der Konzessivsatz 

1. mit Indikativ

   1. quamquam + Ind. 

      sed si tantus amor casus cognoscere nostros | et breviter Troiae supremum audire laborem, | quamquam animus meminisse horret luctuque refugit, | incipiam. (Verg.Aen.2,10ff) <Q.Scaevola,> quamquam nemini <se> ad docendum dabat, tamen consulentibus respondendo studiosos audiendi docebat. (Cic.Brut.306)

      Besonderheiten quamquam im HS: gleichwohl, indessen Quamquam quid loquor?

2. mit Konjunktiv

   1. cum concessivum

      Vincere cum possis, interdum cede sodali! mihi quidem videntur homines, cum multis rebus humiliores et infirmiores sint, hac re maxime bestiis praestare, quod loqui possunt (Cic.inv.1,5)

   2. ut concessivum (ne concessivum)

      Ut desint vires tamen est laudanda voluntas. (Ov.Pont.3,4,79) Ut sit causa, non est efficiens causa, sed superveniens. (Sen.epist.65,14) Hic dies ultimus est; ut non sit, prope ab ultimo est. (Sen.epist.15,11)

   3. licet + Konj.

      nec vero Alcides tantum telluris obivit, | fixerit aeripedem cervam licet, aut Erymanthi | pacarit nemora et Lernam tremefecerit arcu. (Verg.Aen.6,801) Licet vastum traieceris mare, licet, ut ait Vergilius noster, "terraeque urbesque recedant", sequentur te, quocum que perveneris, vitia. (Sen.epist.28)

   4. quamvis + Konj.

      Quamvis hoc turpe sit, tamen, quoniam expedit, faciam. (Cic.off.3,13) ipsi enim populi, quamvis soluti ecfrenatique sint, praecipue multis multa tribuunt, et est in ipsis magnus dilectus hominum et dignitatum (Cic.rep.1,53) Divitias iudicabis bonum: torquebit te paupertas falsa. Quamvis enim multum possideas, tamen, quia aliquis plus habet, tanto tibi videris defici, quanto vinceris. (Sen.epist.10,9)

      Besonderheiten quamvis steigert Adjektive Cupiebam quamvis iniqua condicione pacem.

3. mit Indikativ oder Konjunktiv

   Der Modus steht nach der Art der Konditionalsätze: der Indikativ als realis, der Konjunktiv (Prs. / Pf.) als potentialis

   1. etsi, tametsi + Ind.

      Cic.orat.1,73: ut... qui aliquid fingunt, etsi tum pictura nihil utuntur, tamen, utrum sciant pingere an nesciant, non obscurum est, sic in orationibus hisce ipsis iudiciorum, contionum, senatus, etiamsi proprie ceterae non adhibeantur artes, tamen facile declaratur, utrum is, qui dicat, tantum modo in hoc declamatorio sit opere iactatus an ad dicendum omnibus ingenuis artibus instructus accesserit.

   2. etiamsi

      Sapiens, etiamsi contentus est se, tamen habere amicum vult (Sen.epist.9,8) Etiamsi quem habetis, qui collatis signis exercitus regios superare posse videatur, tamen, nisi erit idem, qui se a pecuniis sociorum, qui ab eorum coniugibus ac liberis, qui ab ornamentis fanorum atque oppidorum, qui ab auro gazaque regia manus, oculos, animum cohibere possit, non erit idoneus, qui ad bellum Asiaticum regiumque mittatur. (Cic.Manil.65)  Haec si tecum patria loquatur, nonne impetrare debeat, etiamsi vim adhibere non possit? (Cic.Catil.1,19) Satis ipsum nomen philosophiae, etiamsi modeste tractetur, invidiosum est: quid si nos hominum consuetudini coeperimus excerpere? (Sen.epist.5) Vituperare quisquam vitae parentem et hoc parricidio se inquinare audet et tam impie ingratus esse, ut eam accuset, quam vereri deberet, etiamsi minus percipere potuisset? (Cic.Tusc.5,6)