Nos personalia non concoquimus. Nostri consocii (Google, Affilinet) suas vias sequuntur: Google, ut intentionaliter te proprium compellet, modo ac ratione conquirit, quae sint tibi cordi. Uterque consocius crustulis memorialibus utitur. Concedis, si legere pergis.
 
 
 

Neid, Missgunst -  φθόνος


Zentrale Begriffe aus dem Bereich der griechischen Sprache und Geistesgeschichte

 

Neid, Missgunst -  φθόνος

 

Textstellen:
a) Götterneid: 
  • Eur.Or.974; 
  • Hdt.1,32,4; 
  • Hdt.3,40,1; 
  • Hdt.7,10,ε,1; 
  • Hdt.7,236,1
  • Hdt.8,109,3
  • Hom.Od.4,170
  • Pind.Isth.7,39
  • Pind.Ol.13,25; 8,86; 
  • Pind.Pyth.10,19; 
  • Plat.Phaidr.247a
  • Sept. Weisheit 2,23f:
b) Menschenneid:
  • Aristot.Met.982b28ff.
  • Demokrit: 68VS,B88; 68VS,B245
  • Dion Chrysost. Rede vom Neid
  • Eur.Frg.403
  • Pind.Frg.83,4
  • Pind.Pyth.1,84; 2,89; 11,29
  • Soph.Ai.154
  • Pind.Ol.8,53
  • Plutarch De invidia et odio
  • Xen.Mem.3,9,8
Verwandte Begriffe:
  • βασκανία
  • ζῆλος
  • νέμεσις
  • φιλονικία

 

φθόνος 

 

φθόνος als Sozialneid der Menschen

  • Hdt.3,80:
     Ἐγγίνεται μὲν γάρ οἱ ὕβρις ὑπὸ τῶν παρεόντων ἀγαθῶν, φθόνος δὲ ἀρχῆθεν ἐμφύεται ἀνθρώπῳ. Δύο δ' ἔχων ταῦτα ἔχει πᾶσαν κακότητα· τὰ μὲν γὰρ ὕβρι κεκορημένος ἔρδει πολλὰ καὶ ἀτάσθαλα, τὰ δὲ φθόνῳ 
    φθόνος gehört zur natürlichen Ausstattung des Menschen und ist zusammen mit der ὕβρις für alle Übeltaten des Menschen verantwortlich. Insbesondere charakterisiert er den Tyrannen.  
  • Dies bestätigt der Tyrann Periandros von Korinth, der seinen jüngsten Sohn Lykophron der Heimatlosigkeit und dem Mitleid der Leute ausgesetzt hatte. Dies sollte ihm eine Lehre sein. Um ihn wiederzugewinnen, sagte er zu ihm, indem er ein Wort Pindars  aufgreift: κρέσσον γὰρ οἰκτιρμοῦ φθόνος - Denn besser als Mitleid ist Neid (Pind.Pyth.1,84) Hdt.3,52:
     "Σὺ δὲ μαθὼν, ὅσῳ φθονέεσθαι κρέσσον ἐστὶ ἢ οἰκτίρεσθαι, ἅμα τε ὁκοῖόν τι ἐς τοὺς τοκέας καὶ ἐς τοὺς κρέσσονας τεθυμῶσθαι, ἄπιθι ἐς τὰ οἰκία."  "Nachdem du erkannt hast, wie viel besser es ist beneidet als bemitleidet zu werden und zugleich, was es bedeutet, sich gegen Eltern und Machthaber im Zorn aufzulehnen, komme mit nach Hause!"
  • Vergleichbar mit Herodots Wertung des φθόνος ist Platon (Plat.Nom.730e). Er sieht im φθόνος den asozialen Ausdruck eines krankhaften Egoismus und Ehrgeizes im Staat. Er ist πάντων μέγιστον κακῶν ἀνθρώποις und ein Teil der anthropologischen Grundausstattung des Menschen: ἔμφυτον ἐν ταῖς ψυχαῖς und φύσει ἐστίν (Plat.Nom.731d). Auch Platon sieht im φθόνος das Hauptcharakteristikum des Tyrannen.  

 

 φθόνος διαβόλου
  • Sept. Weisheit 2,23f:
    [23] ὅτι ὁ θεὸς ἔκτισεν τὸν ἄνθρωπον ἐπ᾽ ἀφθαρσίᾳ καὶ εἰκόνα τῆς ἰδίας ἀϊδιότητος ἐποίησεν αὐτόν·
    [24] φθόνῳ δὲ διαβόλου θάνατος εἰσῆλθεν εἰς τὸν κόσμον, πειράζουσιν δὲ αὐτὸν οἱ τῆς ἐκείνου μερίδος ὄντες.

 

W. Steinlein:
Φθόνος und verwandte Begriffe in der älteren griechischen Literatur, Erlangen (Diss.) 1941, S.48-80

 

 

VERZEICHNIS ALLER BEGRIFFE: [ Aberglaube - δεισιδαιμονία | Arbeitsteilung  | Besonnenheit - σωφροσύνη | Demokratie - δημοκρατία, δῆμος | demokratisch - δημοκρατικός | Dialektik - διαλεκτική | Einsicht - γνώμη, ξύνεσις | Element - στοιχεῖον | Ende - τέλος | Form, Gestalt  -  εἶδος | Freiheit - ἐλευθερία | Gastfreundschaft - φιλοξενία | Gerechtigkeit - δικαιοσύνη | Kategorie  -  κατηγορία | Kosmogonie | Kosmos | Kulturentstehung | Materie, Stoff  -  ὕλη | Medizin - ἰατρική | Methode - μέθοδος | Missgunst - φθόνος | Natur - φύσις | Naturzustand | Neid - φθόνος | Prinzip - ἀρχή | Recht - δίκη, θέμις | Schicksal - εἱμαρμένη - fatum | Staat - πόλις, πολιτεία | StoffMaterie ὕλη | Substanz, Wesen - οὐσία | Tapferkeit - ἀνδρεία | Theorie, theoretisch, Theorem θεωρία, θεωρέω | Tugend - ἀρετή  | Ursache - αἰτία | Volk δῆμος | Wahrheit - ἀλήθεια | Wahrnehmung αἴσθησις | Weisheit - σοφία | Werden  -  γένεσις | Wesen, Substanz - οὐσία | Wissen ἐπιστήμη | Zauberei und Magie | Zeichen - σημεῖον | Ziel - τέλος  | Zweck - τέλος

 

Sententiae excerptae: