Nos personalia non concoquimus. Nostri consocii (Google, Affilinet) suas vias sequuntur: Google, ut intentionaliter te proprium compellet, modo ac ratione conquirit, quae sint tibi cordi. Uterque consocius crustulis memorialibus utitur. Concedis, si legere pergis.

top

Tugend (ἀρετή, virtus)


Zentrale Begriffe aus dem Bereich der griechischen Sprache und Geistesgeschichte

 

Tugend, Tüchtigkeit, Bestform (ἀρετή, virtus

 

Textstellen:
Verwandte Begriffe:
  • δικαιοσύνη
  • σωφροσύνη
  • ἀνδρεία
  • σοφία

 

Nach dem Lemma bei Liddell-Scott-Jones
ἡ ἀρετή
  1. ἀρετή, ἡ - goodness, excellence, of any kind
      1. in Hom. esp. of manly qualities, ποδῶν ἀρετὴν ἀναφαίνων Il.20.411; ἀμείνων παντοίας ἀρετὰς ἠμὲν πόδας ἠδὲ μάχεσθαι καὶ νόον 15.642; so of the gods, τῶν περ καὶ μείζων ἀ. τιμή τε βίη τε 9.498; also of women, Od.2.206; ἀ. εἵνεκα for valour, Hdt.8.92: pl., ἀ. ἀπεδείκνυντο displayed brave deeds, Id.1.176, 9.40.
      2. later, of the gods, chiefly in pl., glorious deeds, wonders, miracles, SIG1172, Str.17.1.17; ζῶσαι ἀ. IG14.966, cf. 1 Ep.Pet.2.9: also in sg., ὄψιν ἰδοῦσα ἀρετὴν τῆς θεοῦ IG2.1426b, cf. Isyll. 62, BSA21.169,180.
      1. generally, excellence, ἡ ἀ. τελείωσίς τις Arist. Metaph.1021b20, cf.EN1106a15, etc.; of persons, ἄνδρα πὺξ ἀρετὰν εὑρόντα Pi.O.7.89, cf. P.4.187, B.9.13, etc.; τὸ φρονεῖν ἀ. μεγίστη Heraclit. 112: in pl., forms of excellence, μυρίαι ἀνδρῶν ἀ. B.13.8, cf. Gorg. Fr.8, etc.; δικαστοῦ αὕτη ἀ. Pl.Ap.18a; esp. moral virtue, Democr. 179, 263, al., Gorg.Fr.6; opp. κακία, X.Mem.2.1.21, cf.Pl.R.500d, Lg. 963a, 963c sq., D.60.17, Arist.EN1102a6, Pol.1295a37, etc.; good nature, kindness, etc., E.Fr.163.
      2. of animals, things, as land, Hdt.4.198, 7.5, Th.1.2; ἡ ἐν ἀρετῇ κειμένη γῆ productive land, PTeb.5.165 (ii B. C.); ἵππου Hdt.3.88; κυνῶν, ἵππων, Pl.R.335b; σκεύους ib.601d; [ἀστακοῦ] Archestr.Fr.24; ἀ. βίου Pl.R.618c; πολιτείας Lg.886b, etc.
      1. prosperity, Od.13.45.
  2. ἀ. εἴς τινα active merit, good service done him, ἐς τοὺς Ἕλληνας Th.3.58, cf. 2.40; ἀ. περί τινα X. An.1.4.8; ἀνταποδοῦναι ἀ. Th.4.19; ἀρετὰς παρασχέσθαι ὑπέρ τινος D.19.312; ἀρετῆς ἕνεκα, freq. in honorary Inscrr., IG22.107.14, etc.
  3. reward of excellence, distinction, fame, πλούτῳ δ' ἀρετὴ καὶ κῦδος ὀπηδεῖ Hes.Op.313, cf. Sapph.80, Pi.N.5.53, al.; ἀθάνατος ἀ. S.Ph.1420, Pl.Smp.208d; ἃ ἆθλα τοῦ πολέμου τοῖς ἀνδράσιν ἐστίν, ἐλευθερία καὶ ἀ. Lycurg.49; of God, δόξα καὶ ἀ. 2 Ep.Pet.1.3: in pl., glories, Thgn.30, Pi.N.10.2, al.; πλοῦτος ἀρεταῖς δεδαιδαλμένος Id.O. 2.53; γενναίων ἀ. πόνων E.HF357 (lyr.), cf. Lys.2.26; προγόνων ἀ. Pl.R.618b; in LXX freq. of the praises of God, Is.42.8, al.
  4. Ἀρετή personified, Prodic.1, Arist.Fr.675, Callix.2, CIG2786, SIG 985.10, etc.
  5. ἡ ἀ. σου as a title, Your worship, PLips.13 ii 20, etc.
  6. an engine of war, Ath.Mech.38.11.
  7. a plaster, Androm. ap. Gal.13.531.

 

 

Zur Frage nach der Lehrbahrkeit von Tugend 

Isokr.Soph.21
Tugend  (Gerechtigkeit) ist ohne entsprechende natürliche Anlage des Schülers nicht lehrbar. Doch hat der Rhetorikunterricht eine in hohem Maße appellative und stützende Wirkung
Καὶ μηδεὶς οἰέσθω με λέγειν ὡς ἔστιν δικαιοσύνη διδακτόν· ὅλως μὲν γὰρ οὐδεμίαν ἡγοῦμαι τοιαύτην εἶναι τέχνην, ἥτις τοῖς κακῶς πεφυκόσιν πρὸς ἀρετὴν σωφροσύνην ἂν καὶ δικαιοσύνην ἐμποιήσειεν· οὐ μὴν ἀλλὰ συμπαρακελεύσασθαί γε καὶ συνασκῆσαι μάλιστ' ἂν οἶμαι τὴν τῶν λόγων τῶν πολιτικῶν ἐπιμέλειαν.   Niemand glaube, ich behaupte, Gerechtigkeit könne gelehrt werden; denn ich bin der Meinung, es gebe überhaupt keine solche Kunst, welche denen, die von Natur geringe Anlagen zur Tugend haben, Mäßigung und Gerechtigkeit einflößen könnte. Das jedoch glaube ich, dass die sorgfältige Beschäftigung mit der Staatsberedsamkeit am meisten zur Aufmunterung dazu und zur Übung darin beiträgt.

 

 

VERZEICHNIS ALLER BEGRIFFE: [ Aberglaube - δεισιδαιμονία | Arbeitsteilung  | Besonnenheit - σωφροσύνη | Demokratie - δημοκρατία, δῆμος | demokratisch - δημοκρατικός | Dialektik - διαλεκτική | Einsicht - γνώμη, ξύνεσις | Element - στοιχεῖον | Ende - τέλος | Form, Gestalt  -  εἶδος | Freiheit - ἐλευθερία | Gastfreundschaft - φιλοξενία | Gerechtigkeit - δικαιοσύνη | Kategorie  -  κατηγορία | Kosmogonie | Kosmos | Kulturentstehung | Materie, Stoff  -  ὕλη | Medizin - ἰατρική | Methode - μέθοδος | Missgunst - φθόνος | Natur - φύσις | Naturzustand | Neid - φθόνος | Prinzip - ἀρχή | Recht - δίκη, θέμις | Schicksal - εἱμαρμένη - fatum | Staat - πόλις, πολιτεία | StoffMaterie ὕλη | Substanz, Wesen - οὐσία | Tapferkeit - ἀνδρεία | Theorie, theoretisch, Theorem θεωρία, θεωρέω | Tugend - ἀρετή  | Ursache - αἰτία | Volk δῆμος | Wahrheit - ἀλήθεια | Wahrnehmung αἴσθησις | Weisheit - σοφία | Werden  -  γένεσις | Wesen, Substanz - οὐσία | Wissen ἐπιστήμη | Zauberei und Magie | Zeichen - σημεῖον | Ziel - τέλος  | Zweck - τέλος

 

Sententiae excerptae:Literatur:
zu "Tugend"
4582
Cicero, M.T. / G.G.Uebelen
Drei Bücher über die Pflichten, übers. v. G.G. Uebelen
Stuttgart (Metzler) 1834
booklooker
zvab

4586
Cicero, M.T. / Garve, Christian
Abhandlung über die menschlichen Pflichten in drey Büchern aus dem Lateinischen des Marcus Tullius Cicero übersetzt von Christian Garve. ( Von den menschlichen Pflichten. 1. bis 3. Buch. Philosophische Anmerkungen und Abhandlungen zu Cicero's Büchern von den Pflichten)
Breslau Korn 4,1792
booklooker
zvab

4583
Cicero, M.T. / K.Atzert
Marcus Tullius Cicero: De officiis, Text (Auswahl) und Kommentar
Heidelberg (Quelle und Meyer) 1955
booklooker
zvab

4570
Hlade, Josef
Trajan als Vorbild in Herrschaft und Tugend im abendländischen Fürstenspiegel
Grin Verlag
booklooker
zvab

4590
Ioannes ab Arnim (Hg.)
Stoicorum veterum fragmenta, collegit Ioannes ab Arnim. Volumen III: Chrysippi fragmenta moralia, fragmenta succcessorum Chrysippi
Stuttgart, Teubner1979
booklooker
zvab

4589
Long, A.A. / Sedley, D.N.
Die hellenistischen Philosophen, Texte und Kommentare (nur deutsch), übers. v. Karlheinz Hülser
Stuttgart, Weimar (J.B.Metzler) 2000 (Cambridge 1987)
booklooker
zvab

3352
Mutschler, F.-H.
Virtus 2002. Zur Rolle der "römischen Werte" in der Altertumswissenschaft
in: Gymn.110/2003, S.363-385
booklooker
zvab

637
Seeck, G.
Frage nach der Tugend (Platon, Cicero, Habermas, Jonas)
in: Gymn 97/1990
booklooker
zvab

644
Steinmeyer, H.
Virtus-Begriff bei Cicero und Seneca
in: AU XVII 2,80
booklooker
zvab


[ Homepage | Hellas 2000 | Stilistik | Latein | Latein. Lektüre | Lateinisches Wörterbuch | Lateinischer Sprachkurs | Lateinische Grammatik | Lat.Textstellen | Römische Geschichte | Griechisch | Griech. Lektüre | Griechisches Wörterbuch | Griechischer Sprachkurs | Griechische Grammatik | Griech.Textstellen | Griechische Geschichte | LandkartenBeta-Converter | Varia | Mythologie | Bibliographie | Ethik | Literaturabfrage]
bottom - /grthem/tugend01.php - Letzte Aktualisierung: 17.07.2024 - 16:02